མཐའ་མཚམས་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་བ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དོན་ཆེན་དང་རང་ལྗོངས་ཀྱི“དོན་ཆེན་བཞིའི”གྲས་ཤིག་རེད། ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས“མཐའ་སྟོབས”ཀྱི་བརྗོད་དོན་གཙོ་བོར་དམ་པོར་དམིགས་ནས་དམག་དཔུང་འདུས་སྡོད་དང་མི་དམངས་བདེ་འཁོད་གལ་ཆེ་མཉམ་འཛིན་དང་མཐའ་བརྟན་དང་མཐའ་དར་གལ་ཆེ་མཉམ་འཛིན་མཐའ་འཁྱོངས་ཀྱིས་མཐའ་བརྟན་དང་། མཐའ་དར། དམངས་ཕྱུག་བཅས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་གཏིང་ཟབ་སྤེལ་ཏེ། མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་མགྱོགས་མྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་གི་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཐོ་རུ་བཏང་ནས། མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་རྒྱ་ཆེའི་མང་ཚོགས་ཚོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། རྒྱལ་མཚམས་ཀྱི་འདུ་ཤེས། རྒྱལ་སྲུང་གི་འདུ་ཤེས་བཅས་སྔར་བས་ཟབ་ཏུ་བཏང་ཡོད།

སྔར་ནས་ད་བར་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་མཐའ་སྐྱོང་བོད་བརྟན་སྐོར་གྱི་རྣམ་བཤད་གལ་ཆེན་བློ་ལ་བརྟན་པོར་བཅངས་ནས་བྱ་སྤྱོད་ཐོག་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཏེ། མེས་རྒྱལ་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རི་ཆུ་ཀླུང་གསུམ་དང་རྩྭ་རྩི་ཤིང་ཚུན་ཆད་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱས་ཡོད། རིང་ཚད་སྤྱི་ལེ་4000ལྷག་ཙམ་ཡོད་པའི་མཐའ་མཚམས་རྒྱུད་དུ། མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ཚོས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མཐའ་བརྟན་མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་ལ་ཤུགས་རྒྱག་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ད་ཆ་བོད་དུ་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་624ཚང་མ་བསྐྲུན་ཟིན་པ་དང་། ཕད་གྲོང་རྡལ་ནས་མེ་ཏོག་བར་གྱི་གཞུང་ལམ་ཐོག་རླངས་འཁོར་ཡོངས་སུ་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པ། ཡན་ལག་ལམ་ཐིག་གི་གནམ་ཐང་3སྐྲུན་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ། མཐའ་མཚམས་རྫོང་གྲོང་ཚང་མར་ཚད་ལྡན་ཅན་གྱི་ཆུ་མཁོ་འདོན་བཟོ་གྲྭ་དང་འཚོ་བའི་གད་སྙིགས་སྦས་ས་བཙུགས་པ། མཐའ་མཚམས་རྫོང་21ལ་གནས་གཏན་འཁེལ་གྱི་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་འགོ་ཚུགས་པ་བཅས་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་འཕེལ་རྒྱས་དང་བརྟན་ལྷིང་དུས་མཚམས་གསར་པ་ཞིག་ཏུ་སླེབས་ཡོད། མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་བྱུང་ནས་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་སྤུས་ཚད་ཧ་ཅང་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ། རང་ལྗོངས་ཀྱིས་མཐའ་བརྟན་མཐའ་དར་དང་དམངས་ཕྱུག་ལས་དོན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏིང་ཟབ་བཏང་བ་དང་བསྟུན་ནས། མེས་རྒྱལ་ལྷོ་ནུབ་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་རྣམས་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་འབྱོར་འབྲིང་འཚོ་བ་སྐྱེལ་བཞིན་ཡོད། དུས་ཡུན་རིང་པོའི་ནང་རང་ལྗོངས་ཀྱིས་མཐའ་བརྟན་གྱི་དགོས་མཁོ་དང་མཐའ་མཚམས་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཕྲལ་མཁོ་དང་རེ་སྒུག་ཐག་གཅོད་བྱེད་པ་དེ་འཇུག་གཞི་དང་འགག་གནད་སྒྲོལ་སར་བརྩི་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་དང་། ཡུལ་བབ་དང་བསྟུན་ནས་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་སྟེ་མཐའ་བརྟན་མཐའ་དར་དང་དམངས་ཕྱུག་གི་བྱ་སྤྱོད་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་ཀྱིས་མཐའ་མཚམས་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་624བསྐྲུན་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་མཐའ་མཚམས་སུ་གཞིས་ཆགས་པ་དང་མཐའ་མཚམས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཏེ“ཏང་གི་འོད་སྟོང་མཐའ་མཚམས་ཕྱོགས་སུ་འཕྲོ། མཐའ་མཚམས་མི་དམངས་སེམས་པ་ཏང་ལ་ཕྱོགས་པའི”གསོན་ཉམས་དོད་པའི་ལེའུ་ཞིག་བརྩམས་ཡོད། “རྒྱལ་ཁབ་ཡོད་ན་གཞི་ནས་ཁྱིམ་ཚང་ཡོད”ཅེས་པའི་སྐད་ཆ་འདི་ཡུལ་སྨད་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ཚོས་རྒྱུན་དུ་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། ཡུལ་སྨད་མཐའ་མཚམས་མངགས་གཏོང་ཁང་གི་ཏང་ཀྲི་པུའི་ཧྲུའུ་ཅི་ཆབ་སྲིད་སློབ་སྟོན་པ་ཝང་ཝུའེ་ཡིས་ང་ཚོས་ཟླ་རེར“རང་རེའི་ཀྲུང་ཧྭ་ལ་དགའ། མངའ་ཁོངས་སྲུང་བའི་འགན་འཁྲི་ཡོད”དང“ཁ་ཕྲལ་ལ་ངོ་རྒོལ་དང་བརྟན་ལྷིང་སྲུང་སྐྱོང”སོགས་ཀྱི་བརྗོད་དོན་གཙོ་བོའི་དྲིལ་བསྒྲགས་སློབ་གསོའི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་གྱི་ཡོད། ཡུལ་སྨད་ཀྱི་ཁོངས་མི་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་ང་ཚོས་དེ་བས་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་བྱས་ཏེ་མང་ཚོགས་སྐུལ་ཁྲིད་བྱས་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཆ་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་དང་ཡུལ་སྨད་འཛུགས་སྐྲུན་ཡག་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡིན”ཞེས་བཤད། ཡུལ་སྨད་ཤང་ཙམ་མ་ཟད། སྒར་རྫོང་བཀྲ་ཤིས་སྒང་ཤང་དང་། གཏིང་སྐྱེས་རྫོང་འདྲེན་ཐང་གྲོང་རྡལ། སྨན་གླིང་རྫོང་གཏམ་སྙན་ཤང་སོགས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་འཐབ་ས་དང་པོར་མི་ཚང་མ་ནི་སོ་དམག་དང་། དུད་ཚང་ཚང་མ་ནི་སོ་ལྟ་ཁང་། གྲོང་ཚོ་ཚང་མ་ནི་བཙན་རྫོང་། ཐོན་སྐྱེད་ནི་སྡོད་བྱ། ཕྱུགས་འཚོ་བ་ནི་སྐོར་གཡེང་བཅས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་མི་སེམས་སུ་གཏིང་ཟབ་ཟུག་པ་དང་། མཐའ་མཚམས་མང་ཚོགས་ཀྱིས་ཕྱུགས་འཚོས་ནས་མཐའ་མཚམས་སྲུང་བའི་རྣམ་པར་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་བསམ་པ་མཚོན་པར་བྱེད་པ་དང་བྱ་སྤྱོད་དངོས་ལ་བརྟེན་ནས་མེས་རྒྱལ་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རི་ཆུ་ཀླུང་གསུམ་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

སེམས་ནུས་གཅིག་སྒྲིལ་གྱིས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་དར་རྒྱས་བརྟན་ལྷིང་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཞིང་། ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་། ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་ཐུགས་ཁུར་དང་གཟིགས་སྐྱོང་འོག་རང་ལྗོངས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱིས་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་གཏོང་བའི་འཐབ་ཇུས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེན་བཏང་བས་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ཀྱི་ཆུ་ཚད་བརྟན་པོའི་ངང་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ཀྱི་མཁྲེགས་ཆས་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ་དེས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ནང་གནས་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་བསྣན་པ་དང་། མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་ཁག་གིས་རང་ངོས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་དང་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ཏེ་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ཁྱད་ལྡན་ལེགས་ཆའི་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་ཤུགས་ཆེན་བཏང་ཡོད། མཐའ་མཚམས་མི་སེར་གྱི་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ་དང་ཆབས་ཅིག བླ་ན་མེད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཆ་སྲུང་མཁན་དང་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་ཁྱིམ་གཞིས་སྐྲུན་མཁན་གྱི་གདེང་ཚོད་དང་ཆོད་སེམས་སྔར་བས་བརྟན་དུ་ཕྱིན་ཡོད། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་དང་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་ཐུགས་ཁུར་དང་། དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་མཛད་ཇུས་ཀྱི་མཛུབ་ཁྲིད། རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་ཀྱི་ཤུགས་ཆེའི་རྒྱབ་སྐྱོར་བཅས་ཡོད་པས། བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཆུ་ཚད་སྔར་བས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ནས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་དང་། མི་སེར་གྱི་འཚོ་བ་དྲོ་སྐྱིད་ལྡན་པ། རྒྱ་ཆེའི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ཚོས་མཐའ་དར་མཐའ་བརྟན་དང་མཐའ་སྲུང་གི་བྱ་སྤྱོད་ཏན་ཏིག་ལ་བརྟེན་ནས་མེས་རྒྱལ་གྱི་མཐའ་མཚམས་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

ད་ཆ་རང་ལྗོངས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་དང་དམངས་ཕྱུག་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་གྲུབ་འབྲས་ཉིན་རེ་བཞིན་མངོན་གསལ་དོད་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ལ་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ལས་དབྱར་མཚོ་རྒྱས་པ་ལྟར་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་དང་། འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བརྟན་པོ་ཐེབས་པ། མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ཡུལ་སྐོར་ལས་རིགས་ཡར་ངོའི་ཟླ་བཞིན་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བ། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་སྟོན་གྲངས་རྒྱུན་མཐུད་ངང་མཐོ་རུ་འགྲོ་བཞིན་མཆིས།