བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རི་འཛེག་རྟེན་རྫས་བཤམས་མཛོད་ཁང་དུ་མངོན་གསལ་དེ་ཙམ་མེད་པའི་སྐས་འཛེགས་ཤིག་ཡོད། ལྕགས་ཀྱི་སྐས་འཛེགས་དེ་ལ་མཐོ་ཚད་སྨི་6ཙམ་ཡོད་པ་དང་། དེའི་སྟེང་རི་འཛེག་ཐག་པ་འགའ་ཤས་བཀལ་ཡོད་པ་མ་ཟད། དཀྱིལ་དུ་ཁ་བཏགས་དཀར་པོ་ཞིག་ཀྱང་དཀྲིས་ཡོད།

གལ་ཏེ་འགྲེམས་སྒྲོམ་གཞོགས་ཀྱི་གསལ་བཤད་ལ་མ་བལྟས་ཚེ་སྐས་འཛེགས་འདི་སྔོན་མ་འཛམ་གླིང་ཐོག་གི་ས་བབ་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་རི་བོ་ཇོ་མོ་གླང་མའི་སྟེང་བཞག་མྱོང་བ་སུ་ཞིག་གི་བློ་ཡུལ་དུའང་འཁོར་མི་སྲིད།

“སྐས་འཛེགས་འདི་ཇོ་མོ་གླང་མའི་ས་བབ་མཐོ་ཚད་སྨི་8680ཡི‘སྐས་རིམ་གཉིས་པ’ཡོད་སར་བཙུགས་ནས་ལོ་33ཏག་ཏག་སོང་ཡོད”ཅེས་1975ལོར་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རྩེ་མོར་འཛེགས་མཁན་རི་འཛེག་མཁས་ཅན་བསམ་གྲུབ་ལ་སྐས་འཛེགས་འདིའི་སྐོར་གསལ་གསལ་ཐིང་ཐིང་ཤོད་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་གིས“སྐབས་དེ་དུས་སྐས་འཛེགས་འདི་ཇོ་མོ་གླང་མའི་སྒང་ལ་འཛུགས་སྐབས་ད་དུང་ངས་སྒལ་པར་ཁུར་མྱོང”ཞེས་བཤད།

ཇོ་མོ་གླང་མའི་སྟེང་སྐས་འཛེགས་འཛུགས་དགོས་དོན་གང་ཡིན་ཟེར་ན། དེ་ནི་ཇོ་མོ་གླང་མའི་བྱང་ངོས་ཀྱི་རི་འཛེག་ལོ་རྒྱུས་ནས་གླེང་དགོས།

ནེ་པ་ལའི་མངའ་ཁོངས་ནས་འཛེགས་སའི་ལྷོ་ངོས་ཀྱི་ལམ་ཐིག་དང་ཀྲུང་གོའི་མངའ་ཁོངས་ནས་འཛེགས་སའི་བྱང་ངོས་ཀྱི་ལམ་ཐིག་ནི་དུས་རྒྱུན་ཇོ་མོ་གླང་མ་འཛེགས་སའི་ལམ་ཐིག་གཉིས་པོ་དེ་རེད། 1921ལོ་ནས་བཟུང་དབྱིན་ཇིའི་མྱུལ་དཔྱད་པས་བྱང་ངོས་ནས་ཇོ་མོ་གླང་མར་ཐེངས་8འཛེག་རྩིས་བྱས་ཀྱང་ལམ་ལྷོངས་གཏན་ནས་མ་བྱུང་བར་མི་བཅུ་ལྷག་ཙམ་རྐྱེན་ལམ་དུ་ཤོར། དེར་བརྟེན་དབྱིན་ཇིའི་མིས་བྱང་ངོས་ནི“འཆི་ལམ”ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

བྱང་ངོས་ལམ་ཐིག་གི་མཐའ་མའི་གདོང་མཆོང་དུས་མཚམས་སུ་མཐོ་ལ་ཤིན་ཏུ་གཟར་བའི་བྲག་རྡོ་ཆེན་པོ་འགའ་ཡོད་པ་དང་ས་བབ་མཐོ་ཚད་སྨི་8680ཡས་མས་ཟིན་ཞིང་། རྐང་པ་འཛུགས་ས་དང་ལག་པ་འཇུ་ས་ཧ་ཅང་འཚོལ་དཀའ་བ་དེ་ནི“སྐས་རིམ་གཉིས་པ”ཞེས་པ་དེ་རེད།

1960ལོར་ཀྲུང་གོ་བས་བྱང་ངོས་ནས་ཇོ་མོ་གླང་མར་འཛེགས་པའི་ཚོད་ལྟ་ཐོག་མར་བྱས། “སྐས་རིམ་གཉིས་པར”སླེབས་སྐབས་རུ་མི་ལིའུ་ལེན་མན་གྱིས་རུ་གྲོགས་ཝང་ཧྥུའུ་ཀྲོའུ་དང་། མགོན་པོ། ཆུས་དབྱིང་ཧྭ་བཅས་སྔ་རྗེས་སུ་རང་གི་དཔུང་པའི་ཐོག་འཛེགས་སུ་བཅུག་ནས“སྐས་རིམ་གཉིས་པ”ལས་བདེ་བླག་ངང་སྒྲོལ་བ་དང་མཐར་རི་རྩེར་འཛེགས་ཐུབ་པ་རེད།

1975ལོར་ཀྲུང་གོའི་རི་འཛེག་རུ་ཁག་གིས་སླར་ཡང་ཇོ་མོ་གླང་མར་འཛེགས། རི་འཛེག་གི་དཀའ་གནད་ཡིན་པའི“སྐས་རིམ་གཉིས་པར”བདེ་བླག་ངང་འཛེག་ཐུབ་པ་བྱ་ཆེད། སྐབས་དེ་དུས་རྒྱབ་ཕྱོགས་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་དོ་དམ་པ་གཙོ་བོ་ལུའོ་ཀྲེ་ཧྲེང་གིས་ལྕགས་ཀྱི་སྐས་འཛེགས་འཛུགས་རྒྱུའི་བསམ་བློ་འཁོར། ཁོང་གིས་ཤིས་ཨན་གྱི་གནམ་གྲུ་བཟོ་གྲྭ་ཞིག་ལ་འབྲེལ་བ་བྱས་ཏེ་ལྕགས་ཀྱི་སྐས་འཛེགས་དེ་བཟོས། སྐས་འཛེགས་དེར་ཧ་ཡང་དང་ལྕགས་བསྲེས་ཏེ་བཙིར་གནོན་བྱས་ནས་གྲུབ་པས། འཁྱག་པའི་སྲུབས་ཀ་དང་བྲག་རྡོའི་གཡང་གཟར་སོགས་སུ་བཙུགས་ན་འཚམ་པོ་ཡོད་པ་རེད།

ལོ་དེར་རི་རྩེར་སྔ་རྗེས་སུ་ཐེངས་གསུམ་འཛེག་རྩིས་བྱས་ཀྱང་། གོང་གི་གཉིས་རླུང་འཚུབ་དང་གངས་བབས་པས་ཕྱིར་ལོག་མ་བྱེད་ཀ་མེད་བྱུང་བ་དང་། ཐེངས་གསུམ་པར་ལོ་23ལ་སླེབས་པའི་བསམ་གྲུབ་རི་རྩེར་འཛེག་པའི་འཕྲལ་སྒྲུབ་རུ་ཁག་ནང་བདམས། ཁོང་དང་རུ་མི་གཞན་དག་ཚོས་སྐས་འཛེགས་དེ་ཁུར་ནས་ས་བབ་མཐོ་ཚད་སྨི་8600ཡི་སར་སླེབས་ཀྱང་གངས་ལྷགས་ཆེ་དྲགས་པའི་དབང་གིས་ཕྱིར་འཐེན་བྱེད་དགོས་འཁེལ།

ཟླ་5ཚེས་25ཉིན་འཕྲལ་སྒྲུབ་རུ་ཁག་ས་བབ་མཐོ་ཚད་སྨི་8000ཡན་གྱི་སྒར་ས་གཉིས་པོ་ཡོད་སར་འབྱོར། ཚེས་26ཉིན་རི་སྟེང་དུ་ལྷགས་པ་ཆེན་པོ་རིམ་པ་བཅུ་བརྒྱབ་པས། རུ་མི་རྣམས་གུར་ནང་སྡོད་པ་ལས་ཕྱིར་དོན་མ་ཐུབ། ཕྱི་དྲོ་འཕྲལ་སྒྲུབ་རུ་ཁག་གི་རུ་དཔོན་བསོད་ནམས་ནོར་བུས་ཕུན་ཚོགས་རྒན་པ་དང་། ཚེ་རིང་རྡོ་རྗེ། ཀུན་དགའ་པ་སངས་བཅས་ཀྱི་སྣེ་ཁྲིད་དེ་དྲག་རླུང་ལ་མ་འཛེམས་པར་མཐར“སྐས་རིམ་གཉིས་པ”ཡོད་སར་འཛེགས་པ་དང་བྲག་འཛེག་ཕུར་པ་དང་ཐག་པ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་སྐས་འཛེགས་དེ་བཙུགས་པ་རེད།

“སྐབས་དེ་དུས་གསོ་རླུང་མང་པོ་མེད་པ་དང་ས་བབ་མཐོ་སར་ལྷགས་པ་ཆེ་བས་དབུགས་གཏོང་དཀའ་བ་དང་དཀའ་ལས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡང་། ཚང་མས་གསོ་རླུང་དེ་ཙམ་མ་རྔུབ་པར་རི་རྩེར་འཛེག་དུས་ལ་ཆེད་མངགས་བཞག་ཡོད”ཅེས་རུ་དཔོན་བསོད་ནམས་ནོར་བུས་ཤིན་ཧྭ་གསར་འགྱུར་ཁང་གི་གསར་འགོད་པའི་བཅར་འདྲི་དང་ལེན་བྱེད་སྐབས་དེ་ལྟར་བཤད།

ཟླ་5ཚེས་27ཉིན་གྱི་ཆུ་ཚོད་9དང་སྐར་མ་30ཙམ་ལ་ཀྲུང་གོའི་རི་འཛེག་རུ་མིས་སྐས་འཛེགས་དེར་བརྟེན་ནས“སྐས་རིམ་གཉིས་པ”བདེ་བླག་ངང་སྒྲོལ། དེ་ཉིན་ཕྱི་དྲོའི་ཆུ་ཚོད་2དང་སྐར་མ་30ཙམ་ལ་དཔལ་རྟུལ་དགུ་པོས་རི་རྩེར་བདེ་བླག་ངང་འཛེགས་ནས་ཇོ་མོ་གླང་མའི་མཐོ་ཚད་སྨི་8848.13ཡིན་པ་ཚད་འཇལ་ཐུབ་ཡོད།

དེ་རྗེས་སྐས་འཛེགས་དེ“སྐས་རིམ་གཉིས་པར”བཞག་པ་དང་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་ཁག་ནས་ཡོང་བའི་རི་འཛེག་མཁས་ཅན་ཚོས་སྐས་འཛེགས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སའི་གོ་ལའི་རྩེ་མོར་འཛེགས་མྱོང་ལ། རྒྱལ་སྤྱིའི་རི་འཛེག་ལས་རིགས་ཀྱིས་ཀྱང་དེ་ལ“ཀྲུང་གོའི་སྐས་འཛེགས”ཞེས་འབོད་ཀྱི་ཡོད།

2007ལོར་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་རི་འཛེག་མཁས་ཅན་ཚོས“ཀྲུང་གོའི་སྐས་འཛེགས”ཡོད་སའི་གཡས་ཕྱོགས་ཀྱི་བྲག་ལྡེབས་སུ་དེ་ལས་མཐོ་བའི་སྐས་འཛེགས་ཤིག་བཙུགས་ནས་རི་འཛེག་མཁན་ཚོར་དེ་བས་སྟབས་བདེ་བསྐྲུན་ཡོད། 2008ལོར་ཀྲུང་གོའི་རི་འཛེག་ལམ་སྣེ་འཁྲིད་མཁན་ཚོས་ཆེད་མངགས“སྐས་རིམ་གཉིས་པ”ཡོད་སར་འཛེགས་ཏེ“ཀྲུང་གོའི་སྐས་འཛེགས”ཕབ་སྟེ་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རི་འཛེག་རྟེན་རྫས་བཤམས་མཛོད་ཁང་དུ་འཁྱེར་འོང་།

“མ་གཞི་སྐས་འཛེགས་རྙིང་པ་དེ་རི་སྟེང་དུ་མེད་ནའང་། ‘སྐས་རིམ་གཉིས་པའི’སྐས་འཛེགས་གསར་པར་འཛེགས་རིམ་བཞིན་དེ་ནི་སྙིང་སྟོབས་ཤིག་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་པ་ཡིན་པ་ཚོར་ཐུབ་ཀྱི་འདུག”ཅེས་ལོ་25ལ་སླེབས་ཤིང་། 2020ལོར་ཇོ་མོ་གླང་མའི་མཐོ་ཚད་འཇལ་མཁན་གྱི་རི་འཛེག་རུ་ཁག་གི་རུ་མི་ཚེ་རིང་ནོར་བུས་དེ་ལྟར་བརྗོད། ན་ནིང་ཁོང་དང་རུ་གྲོགས་བདུན་པོས་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རྩེ་མོར་འཛེགས་ནས་མཐོ་ཚད་འཇལ་བར་རྩ་ཆེའི་གྲངས་གཞི་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད།

ད་བར་མི་ཐེངས་3000ལྷག་ཙམ་གྱིས་བྱང་ངོས་ནས་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རྩེ་མོར་འཛེགས་ཡོད།