སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཀྲུང་དབྱང་གི་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་བདུན་པའི་ཐོག“མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཕུལ་བའི་ལེགས་སྐྱེས་ཆེ་ཤོས་ཡིན” “མཚོ་བོད་ས་མཐོ་འདི་ཉིད་རྒྱལ་ཡོངས་དང་ཐ་ན་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་གྱི་མཐོ་སར་བསྐྲུན་དགོས”ཞེས་ནན་བཤད་གནང་ཡོད། ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་གྱི་དགོངས་པའི་མཛུབ་ཁྲིད་འོག་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་རྣམས་ཀྱིས་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་ཧུར་ཐག་བརྒྱབ་ནས་མཐུན་སྒྲིལ་དང་། འབྱོར་ཕྱུག ཤེས་དཔལ། ཞི་མཐུན། མཛེས་སྡུག་ལྡན་པ་བཅས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་གསར་འཛུགས་སྐྲུན་ཆེད་སྟོབས་ཤུགས་སྐྱེས་སུ་ཕུལ་ཡོད།
རི་ཆུ་ནགས་ཚལ་དང་། ཞིང་ཐང་། རྩྭ་ཐང་བཅས་ནི་ཚེ་སྲོག་གི་གཅིག་མཐུན་འདུས་གྲུབ་ཡིན་པ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་སྲུང་ཡོལ་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་དགོས། ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་། བོད་ཀྱིས་རི་ཆུ་ནགས་ཚལ་དང་། ཞིང་ཐང་། རྩྭ་ཐང་སོགས་སྐྱེ་ཁམས་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་སྣ་ཚོགས་མཐུན་སྦྱོར་ངང་བཅོས་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུར་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་པ་དང་། ཁོར་ཡུག་གི་སྤུས་ཚད་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་ལེགས་སུ་གཏོང་རྒྱུ་ལྟེ་བར་བྱེད་པ་དང་མཐོ་གྲང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གི་གྲུབ་ཆ་དང་ནུས་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་ལེགས་སུ་གཏོང་རྒྱུ་གཙོ་གནད་དུ་བྱས་ཏེ། སྐྱེ་ཁམས་ནུས་པའི་ཁུལ་གལ་ཆེན་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཉམས་གསོའི་འདུ་འགོད་ལག་ལེན་བསྟར་བ་དང་། ནགས་ཚལ་དང་རྩྭ་ཐང་གི་སྔོ་ཁེབས་གཙོ་བོར་བྱེད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཆ་སྔོ་འགྱུར་ལ་རྒྱུན་མཐུད་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ནས་ས་མཐོའི་ཨེ་ཤེ་ཡའི་ཆུ་གསོག་མཐོ་ལྕོག་དང་། གནམ་གཤིས་སྙོམས་སྒྲིག སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་ལ་སྲུང་སྐྱོང་སོགས་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་སྲུང་ཡོལ་གྱི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་གང་ལེགས་བྱས་ཡོད།
ལམ་ལུགས་ནན་ཤོས་དང་ཁྲིམས་སྐྱོང་ནན་ཤོས་ཀྱི་ཐོག་ནས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་ལམ་ལུགས་ལ་འགན་ལེན་བྱ་རྒྱུ་དེ་འགྱུར་མེད་ཀྱི་གཅུན་འདོམས་ཤིག་ཏུ་འགྱུར་བ་བྱེད་དགོས། བོད་དུ་རང་བྱུང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གལ་ཆེན་ཡོད་པ་མ་ཟད། འཛམ་གླིང་ཐོག་དཀོན་ཞིང་རྩ་ཆེའི་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་དང་རྩི་ཤིང་གི་རིགས་དང་དེ་དག་འཚོ་སྡོད་བྱེད་སའི་ཁོར་ཡུག་བཅས་གནས་ཡོད་པས། རང་བྱུང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གི་ཐོག་མ་ཉིད་ཀྱི་རང་བཞིན་དང་། སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་རང་བཞིན། མ་ལག་གི་རང་བཞིན། དེ་བཞིན་ནང་གནས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་བཅས་གཞིར་བཟུང་སྟེ། རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་གིས་གཙོ་བོ་བྱེད་པ་དང་། རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱིས་རྨང་གཞི་བྱེད་པ། རང་བྱུང་སྤྱི་གླིང་ཁག་གིས་ཁ་གསབ་བྱེད་པ་བཅས་ཀྱི་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མ་ལག་བཙུགས་ནས་རིགས་དབྱེ་ཚན་རིག་དང་མཐུན་ཞིང་། བཀོད་པ་ལུགས་དང་མཐུན་པ། སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་བྱེད་པ། དོ་དམ་ནུས་ལྡན་བཅས་བྱས་ཏེ་རང་བྱུང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་དང་། རང་བྱུང་རྗེས་ཤུལ། རང་བྱུང་མཛེས་ལྗོངས་དང་དེས་མཚོན་པའི་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་དང་། སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ནུས་པ། རིག་གནས་ཀྱི་རིན་ཐང་བཅས་ལ་དུས་ཡུན་རིང་པོར་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཏེ། སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་འཛུགས་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ལམ་ལུགས་ཀྱི་བགྲོད་ལམ་ཐོག་བརྟན་པོར་བསྐྱོད་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས།
རི་སྔོ་ཆུ་དྭངས་གསེར་རི་དངུལ་རི་ཡིན་པ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གསར་པར་བརྟེན་ནས་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྣེ་ཁྲིད་བྱེད་དགོས། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་དང་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་གཉིས་དབར་འགལ་བ་མེད་པས་ལྗང་མདོག་ནི་ཐོན་ལས་ཀྱི་གཞི་རྩར་གྱུར་ཆོག ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་དམིགས་བསལ་རང་བཞིན་དང་། སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན། ཐོན་ལས་ཀྱི་རྒྱུན་མཐུད་རང་བཞིན་བཅས་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ནས་བོད་འདི་ཉིད་ལྗང་མདོག་ཐོན་ལས་མ་ལག་གཏོད་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་བུའི་ཐོག་བསྐྱོད་དེ་ལྗང་མདོག་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་སྟངས་ཤིག་ཆགས་པ་བྱས་ནས་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རྒྱུན་མཐུད་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་རྒྱུར་སྐུལ་ཁྲིད་བྱེད་དགོས། བོད་ཀྱི་སྔོ་སངས་ཀྱི་གནམ་མཁའ་དང་། དྭངས་གཙང་གི་ཆུ་མོ། ས་གཙང་བཅས་ལྷན་སྐྱེས་ལེགས་ཆ་དང་དེ་བཞིན་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ཁུངས་ལ་བརྟེན་ནས་ཐོན་ལས་སྐྱེ་ཁམས་ཅན་དང་སྐྱེ་ཁམས་ཐོན་ལས་ཅན་གྱི་བསམ་ཕྱོགས་ལྟར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གསར་པ་དེ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོར་ཁྱབ་པ་བྱས་ཏེ། སྐྱེ་ཁམས་དང་ཐོན་ལས་མཉམ་འདྲེས་གཏིང་ཟབ་ཡོང་རྒྱུར་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་ས་མཐོའི་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ལས་སྟོབས་ཆེར་བཏང་སྟེ་བོད་ཀྱིས་མཐོ་གྲང་སྐྱེ་ཁམས་ཉམས་ཞན་ཁུལ་གྱི་ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་དང་བྱེད་སྟངས་འཚོལ་ཞིབ་བྱ་རྒྱུ་རེད།
སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་བཟང་པོ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཀུན་ལ་ཕན་པའི་དམངས་འཚོའི་བདེ་སྐྱིད་ཅིག་ཡིན་པས་མི་དམངས་ཀྱི་ཉིན་བཞིན་ཆེ་རུ་འགྲོ་བའི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་གི་དགོས་མཁོར་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས“སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་དང་དམངས་འཚོ་ལེགས་བཅོས་ཟུང་འབྲེལ་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས”ཞེས་ནན་གསུང་གནང་བ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་མཐར་ཐུག་གི་དམིགས་ཡུལ་ནི་དམངས་འཚོ་ལེགས་བཅོས་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ་རེད། སྐྱེ་ཁམས་ལ་བརྟེན་ནས་དམངས་ཕྱུག་དམངས་ཕན་ཡོང་རྒྱུ་དམིགས་ཚད་དུ་བྱས་ནས་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་གཏོང་བའི་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཏེ། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་ཚོར་སེམས་དང་ཐོབ་ཚོར་ཆེ་རུ་བཏང་ནས“བླ་ན་མེད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཆ་སྲུང་མཁན་དང་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་ཁྱིམ་གཞིས་སྐྲུན་མཁན”ཞིག་བྱེད་དགོས། རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་གི་དམར་ཐིག ཐང་རྒོད་ཅན་གྱི་ས་ཞིང་བཀག་སྡོམ་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ། ཆུའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་སོགས་སྐྱེ་ཁམས་ཕྱོགས་བསྡུས་ཁ་གསབ་ལམ་ལུགས་དང་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཁ་གསབ་ལམ་ལུགས་འཚོལ་ཞིབ་དང་འཛུགས་དགོས། མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་གི་བྱ་སྤྱོད་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱས་ནས་སྐྱེ་ཁམས་ཁ་གསབ་དང་དབུལ་སྒྲོལ་འགག་སྒྲོལ་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ཏེ། མཐའ་བསྐོར་མཐའ་སྲུང་དང་མཐའ་མཚམས་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ནས་མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་གི་ཕྱོགས་ཡོངས་འབྱོར་འབྲིང་དཔེ་སྟོན་རྫོང་དང་དཔེ་སྟོན་ཤང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཏེ། མཐའ་མཚམས་མི་སེར་གྱི་འཚོ་བ་འབྱོར་ཕྱུག་ལྡན་པ་དང་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་མཐའ་མཚམས་གྲོང་ཚོ་བཏོད་དེ་རྒྱ་ཆེའི་ཞིང་འབྲོག་པར་རྒྱུན་མཐུད་ཡོང་འབབ་ཡོད་པ་དང་“སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ཕན་པ”ཐོབ་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས།
མི་དང་རང་བྱུང་ཁམས་འཆམ་མཐུན་མཉམ་གནས་དང་རྒྱུན་མཐུད་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བ་བྱེད་དགོས། ས་མཐོའི་ཚེ་སྲོག་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་རང་བྱུང་ཁམས་ལ་སྲུང་སྐྱོང་གི་སྐྱེ་ཁམས་རིག་གནས་དང་དེང་རབས་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་འདུ་ཤེས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་གཉིས་ཕན་ཚུན་སྦྲེལ་ཞིང་ཡོད་པས། ང་ཚོས་ལོ་རྒྱུས་ལ་འགན་འཁུར་བ་དང་། མི་དམངས་ལ་འགན་འཁུར་བ། འཛམ་གླིང་ལ་འགན་འཁུར་བ་བཅས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་མཐའ་འཁྱོངས་ཀྱིས་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་འཛུགས་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་དེ་དེ་བས་མངོན་གསལ་དོད་པའི་གནས་བབ་ཐོག་བཞག་ཚེ། ས་མཐོའི་སྲོག་ཆགས་དང་།རྩི་ཤིང་། རི་ཀླུང་ཁྲི་སྟོང་མང་པོར་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་ཐུབ་ནས་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་ཐུབ་སྟེ་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་གྱི་མཐོ་ས་གཏོད་ཐུབ་ངེས་རེད། (བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དྲ་འཕྲིན་གཞུང་ལས་ཁང་། སྤེན་སྒྲོན)