དབྱར་དུས་ཀྱི་ལྷོ་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་ཁེ་གསུམ་སྡེ་ཁུལ་དུ་ལྗོན་ཤིང་གིས་བསྐོར་བ་དང་མེ་ཏོག་གི་དྲི་ཞིམ་འཐུལ་ཞིང་སྙན་འཇེབས་བྱ་སྐད་སྒྲོག་བཞིན་མཆིས། “95ནང་སྐྱེས”ཀྱི་ན་གཞོན་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་དང་། རྨོ་བོ་བློ་བཟང་ཆོས་སྒྲོན། སྤོ་བོ་བློ་བཟང་ཆོས་ལྡན་བཅས་ཀྱིས་སྡེ་ཁུལ་དུ་འཆམ་འཆམ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་སྤོ་བོ་དང་རྨོ་བོར་རང་གིས་མེ་འཁོར་གཏོང་སྟངས་སྦྱངས་པའི་སྐོར་རྗོད་བཞིན་འདུག་ལ་སྐབས་རེ་དགོད་སྒྲའང་བསྒྲགས་ཤིང་། གསར་འགོད་པར་ཁོ་ཚོའི་སྐྱིད་པའི་དགོད་སྒྲ་ནས་བོད་ལྗོངས་འཕེལ་རྒྱས་མྱུར་པོ་འགྲོ་བའི་མྱོང་ཚོར་ཟབ་མོ་ཡང་བྱུང་ཡོད།

ཁེ་གསུམ་སྡེ་ཁུལ(དེ་སྔའི་ཁེ་གསུམ་གྲོང་ཚོ)ནི་ལྷོ་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་སྣེ་གདོང་ཆུས་ཁྲ་འབྲུག་གྲོང་རྡལ་དུ་གནས། 1959ལོར་བོད་དུ་ཁེ་གསུམ་སྡེ་ཁུལ་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ་དམངས་གཙོའི་བཅོས་སྒྱུར་བྱས་པར་བརྟེན། ཁེ་གསུམ་སྡེ་ཁུལ་ལ“བོད་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་བཅོས་སྒྱུར་གྱི་གྲོང་ཚོ་དང་པོ”ཞེས་འབོད་སྲོལ་ཡོད་པ་རེད།

ལོ་60ལྷག་སོང་རིང་། ཁེ་གསུམ་སྡེ་ཁུལ་དུ་གནམ་ས་བླ་འོག་འགྱུར་བ་ལྟ་བུའི་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་སྟེ་ས་ཁང་དམའ་པོ་དག་མཐོང་རྒྱུ་མེད་པར་གྱུར་ནས་དེའི་ཚབ་ཏུ་མཐོ་ལ་ཆེ་བའི་བོད་བཟོའི་སྒོ་ར་ཅན་གྱི་ཁང་པ་རྒྱ་ཆེན་པོར་གྱུར་པ་དང། ཡུལ་མིའི་འཚོ་བ་ཡང་སྔར་བས་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད།

ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་ཁྱིམ་དུ་བསྐྱོད་པས་ན་ཁོད་སྙོམས་པའི་སྒོ་ར་དང་ཐོག་སོ་གཉིས་ལྡན་གྱི་ཁང་པ་ལས་སྤྲོ་ཁང་དུ་སླེབས་པའི་སྣང་བ་ཞིག་སྦྱིན། “འདི་ནི་སྲིད་གཞུང་གིས་ང་ཚོར་རོགས་པ་བྱས་ནས་བརྒྱབ་པའི་བདེ་སྡོད་ཁང་པ་རེད། ང་ཚོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་མ་དངུལ་ཁག་གཅིག་བཏོན་པ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཁ་གསབ་ཁག་གཅིག་སྤྲད་ནས་ཁང་པ་བརྒྱབ་པ་ཡིན། དཀའ་ལས་གང་ཡང་མི་འདུག ང་ཚོའི་འཚོ་བ་སྔར་ལས་སྐྱིད་པ་འདུག སྔོན་ཆད་ཀྱི་འཁོས་ཀ་ཞན་པའི་ཁེ་གསུམ་གྲོང་ཚོ་དེ་ལོ་རྒྱུས་ལྟ་བུར་གྱུར་སོང”ཞེས་ད་ལོ་ལོ་80ལ་སླེབས་པའི་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་སྤོ་བོ་བློ་བཟང་ཆོས་ལྡན་གྱིས་སྔོན་དུས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་གསལ་པོར་བརྗོད་པ་རེད། ཁང་པ་དང་འཚོ་བའི་མཐུན་རྐྱེན་ལ་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་བྱུང་བའི་སྐོར་གླེང་བ་དང་དུས་མཚུངས་སུ་བློ་བཟང་ཆོས་ལྡན་གྱིས་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་མཚོ་བོད་ལྕགས་ལམ་གྱི་མེ་འཁོར་ཁ་ལོ་བར་གྱུར་པར་ཧ་ཅང་དགའ་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། བློ་བཟང་ཆོས་ལྡན་གྱིས། “ཁོ་རང་ནི་ཁེ་གསུམ་སྡེ་ཁུལ་ནས་ཐོན་པའི་མེ་འཁོར་ཁ་ལོ་བ་དང་པོ་ཡིན་པས། ཁྱིམ་གྱི་སྤོབས་པ་ཡིན་ལ་སྡེ་ཁུལ་གྱི་སྤོབས་པའང་ཡིན”ཞེས་བཤད།

2014ལོར་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་བོད་ལྗོངས་ལས་རིགས་ལག་རྩལ་སློབ་གླིང་གི་རྩིས་འཁོར་ཉེར་སྤྱོད་དང་དོ་དམ་གྱི་ཆེད་ལས་ལ་རྒྱུགས་འཕྲོད་ནས་ལྷ་སར་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཡོང་བ་རེད། སློབ་གྲྭ་ཐོན་རྗེས་ལས་ཀ་འཚོལ་བར་སེམས་ཁྲལ་བྱེད་སྐབས་མཚོ་བོད་ལྕགས་ལམ་ནས་མེ་འཁོར་ཁ་ལོ་བ་བསྡུ་བའི་གནས་ཚུལ་ཤེས་པས་དགའ་སྤྲོ་ཆེན་པོ་སྐྱེས།

དཔྱད་ཞིབ་རིམ་པ་བཞིན་བརྒྱུད་མཐར་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་མཚོ་བོད་ལྕགས་ལམ་ཀུང་སིར་བསྡུས་ནས་མཚོ་བོད་ལྕགས་ལམ་གོར་མོའི་འཕྲུལ་དོན་ས་ཚིགས་ཀྱི་གསོ་སྦྱོང་ལ་ཞུཌ།

མེ་འཁོར་གཏོང་སྟངས་སྦྱོང་བ་དེ། ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བསམ་ཚོད་ལས་ཀྱང་དཀའ་ལས་ཆེ་བ་ཡོད་ཅིང་། རྒྱུགས་མ་འཕྲོད་པར་ཀུང་སི་ནས་ཕྱིར་འབུད་བཏང་མི་ཡོང་ངམ་སྙམ་པའི་སེམས་ཁྲལ་ལངས་ནས་ཡུན་རིང་ཞིག་གཉིད་ཐེབས་ཀྱང་ཆག “སྟབས་ཡག་ནས་ངས་བློས་མ་བཏང་བར་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་སོང”ཞེས་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཕྱིར་དྲན་བྱས།

ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བརྗེད་ཐབས་བྲལ་བ་ཞིག་ནི། རང་ཉིད་ཀྱིས་མེ་འཁོར་གཏོང་སྟངས་སྦྱོང་རྒྱུར་དངངས་སྐྲག་བྱེད་སྐབས་ཕ་མ་གཉིས་མེ་འཁོར་བསྡད་ནས་བལྟ་བར་ཡོང་བ་རེད། ཨ་མ་ལགས་ཀྱིས་བསྙལ་བའི་ནས་ཆང་འཐུང་བ་དང་ཁ་ཟས་ཟ་སྐབས་རང་ཉིད་བྱིས་དུས་སུ་ལོག་པའི་སྣང་བ་འཆར། “ཧུར་ཐག་འབད་ཐག་བྱས་ནས་སྦྱོངས་ཤིག རང་ལ་ཡིད་ཆེས་བྱོས་དང་སྣང་དག་ཡོད་པ་མ་རེད”ཅེས་པ་ཕ་ཟླ་བས་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་ལ་ལྕག་སྐུལ་བྱས།

ཟླ་བ་ནི་ཡུལ་སྐོར་འགྲུལ་སྐྱེལ་རླངས་འཁོར་གྱི་ཁ་ལོ་བ་ཞིག་རེད། སྔ་ས་ནས་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྐྱེལ་འདྲེན་ལས་ལ་གཞོལ་ཏེ་ཁྱིམ་ཚང་སྐྱོང་བའི་འགན་ཁུར། “ངས་འགྲུལ་སྐྱེལ་རླངས་འཁོར་གཏོང་བ་དང་། བུས་མེ་འཁོར་གཏོང་གི་ཡོད་པས་ང་ཚོའི་ཁྱིམ་ཚང་ནི‘འགྲིམ་འགྲུལ་གྱི་ཁྱིམ་ཚང’ཞིག་ལ་བརྩི་ཆོག བོད་ཀྱི་འགྲིམ་འགྲུལ་གོང་འཕེལ་སོང་ནས་ང་ཚོར་ལས་རིགས་ཀྱི་གཟི་བརྗིད་ཐོབ་བྱུང་ལ། སྐྱིད་པའི་འཚོ་བའི་ཕྱོགས་སུ་གོམ་ཞེང་ཆེན་པོས་བསྐྱོད་རྒྱུའང་བྱུང”ཞེས་ཟླ་བས་འཛུམ་དམུལ་དམུལ་ངང་བརྗོད།