2025ལོར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དབུ་བརྙེས་ནས་ལོ་ངོ་60འཁོར་གྱི་ཡོད།

བོད་ལྗོངས་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་སྲུང་བཅད་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པས། མེས་རྒྱལ་གྱི་ལྷོ་ནུབ་མཐའ་མཚམས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འགན་འཁྲི་འཁུར་བཞིན་ཡོད། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་ཚད་མཐོའི་མཐོང་ཆེན་གནང་བ་དང་། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་ཐད་མཛུབ་སྟོན་དང་མཆན་བཀོད་མཛུབ་སྟོན་གལ་ཆེན་ཐེངས་མང་གནང་ནས་དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་མཛད་ཇུས་གཏན་འཁེལ་གནང་སྟེ། དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ཡུན་རིང་བདེ་འཁོད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་པ་སྐྲུན་པར་མདུན་སྐྱོད་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་གསལ་སྟོན་དང་རྩ་བའི་གཞི་འཛིན་ས་མཁོ་འདོན་གནང་ཡོད།

2021ལོའི་ཟླ་7པར། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་སུ་རྟོག་ཞིབ་གནང་སྐབས། དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་མཛད་ཇུས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་བ་དང་། བརྟན་ཐོག་ཡར་འཕེལ་གྱི་ལས་ཀའི་རྩ་བའི་དགོངས་གཞི་མཐའ་འཁྱོངས་བྱེད་པ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་མཚམས་གསར་པར་གཞི་ཚུགས་པ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གསར་པ་ཆ་ཚང་བ་དང་། གནད་ལ་འཁེལ་བ། ཕྱོགས་ཡོངས་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་བ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པར་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བ་དང་མཉམ་འདྲེས་བྱེད་པ། སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ། མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ། བརྟན་ལྷིང་དང་། འཕེལ་རྒྱས། སྐྱེ་ཁམས། མཐའ་སྟོབས་བཅས་དོན་ཆེན་བཞིར་དམ་འཛིན་ཡག་པོ་བཅས་བྱས་ཏེ། མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་དང་རྒྱུན་མཐུད་ཆོག་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བར་གྲུབ་འབྲས་གསར་པ་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཐོབ་པ་དང་། གངས་ལྗོངས་ས་མཐོའི་ཡུན་རིང་བདེ་འཁོད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལེའུ་གསར་པ་ཧུར་ཐག་རྩོམ་དགོས་ཞེས་ནན་བཤད་གནང་ཡོད།

ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་དྲུག་པ་དང་བདུན་པ་སྔ་རྗེས་སུ་འཚོགས་ནས་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་གཙོ་གནད་འཛུགས་སྐྲུན་རྣམ་གྲངས་འབོར་ཆེན་ཞིག་འཆར་འགོད་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ལ་ཕན་པའི་དམིགས་བསལ་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་རབ་དང་རིམ་པ་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད། “ལོ་ལྔ་ཚན་བཅུ་བཞི་པའི”འཆར་འགོད་ནང་བོད་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ཐད་བཀོད་སྒྲིག་གལ་ཆེན་བྱས་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྷོ་ནུབ་མཐའ་མཚམས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་འཕེལ་རིམ་ལ་སྐུལ་འདེད་ནུས་ལྡན་བཏང་བ་དང་། 2023ལོའི་ཟླ་4པར་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ལྷན་གྱིས《ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་སྐོར་གྱི་བཅའ་ཁྲིམས》ལ་གྲོས་འཆམ་བྱས་ནས་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་སྔར་བས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།

བོད་ཀྱིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་དཔེ་བཟང་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་སྲོལ་ཡིག》དང་། 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་མཐོ་ས་འཛུགས་གཏོད་སྲོལ་ཡིག》 《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་ཀྱི་སྐུལ་སྤེལ་སྲོལ་ཡིག》སོགས་སྲིད་ཇུས་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་རབ་དང་རིམ་པ་སྔ་རྗེས་སུ་བཏོན་ཏེ། “འདུ་འགོད་ཆེན་པོ་བཞི”དང“བྱ་སྤྱོད་ཁག་དྲུག”ལག་ལེན་གཏིང་ཟབ་བསྟར་ནས་སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་ལྷིང་ལ་འགན་ལེན་བྱེད་པ་དང་། ཁྱད་ལྡན་ལེགས་ཆའི་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ། སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྤྱི་འདོམས་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ། མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་ཁྲིམས་ལྟར་སྲུང་སྐྱོང་ནན་པོ་བྱས་ནས“སའི་གོ་ལའི་གླིང་སྣེ་གསུམ་པ”བརྟན་པོ་ཡོང་བར་བྱེད་པ། མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ནས་མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ། དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་མཛད་ཇུས་ཀྱི་ལག་ལེན་གསར་པ་ཟམ་མི་ཆད་པར་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ཡོད།

དེང་གི་བོད་ལྗོངས་སུ་སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་ལྷིང་དང་། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ། མི་དམངས་བདེ་སྡོད་ལས་བརྩོན་བཅས་ཡོད། 2024ལོར་མི་འབོར་ཁྲི་360ལྷག་ཙམ་ཟིན་པའི་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་སྒོར་དུང་ཕྱུར་2764.94ཟིན་ནས་འཕར་ཚད་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མདུན་གྲལ་དུ་སླེབས་པ་དང་། མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་129དོན་འཁྱོལ་བྱས་ནས་ནད་རིགས་བཞི་ལ་སྨན་རིན་མི་དགོས་པར་སྐྱོབ་བཅོས་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་དམངས་འཚོའི་བྱ་བ་དངོས་ཁག་21ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་ལེགས་པར་བསྒྲུབས་པ། ཁྱོན་བསྡོམས་རིམ་པ་ཁག་དང་རིགས་ཁག་གི་སློབ་གྲྭ་3618ཡོད་པ་དང་། སློབ་གྲྭར་འགྲོ་མུས་ཀྱི་སློབ་མ་བསྡོམས་ཁྲི་97ཡོད་པ་དེས་བོད་ཀྱི་མི་འབོར་བསྡོམས་འབོར་གྱི་25%ལྷག་ཙམ་ཟིན་པ། སྤྱི་ཚོགས་འགན་བཅོལ་ཁག་ནང་ཞུགས་མཁན་མི་ཐེངས་ཁྲི་763.22ཟིན་ནས་རིམ་པ་མང་བའི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་མ་ལག་གཞི་རྩའི་ཆར་བསྐྲུན་ཟིན་ཡོད།

བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཏང་ཨུད་ཀྱི་འགན་འཁུར་བློ་མཐུན་གཙོ་བོས། ང་ཚོས་རང་རྟོགས་ངང་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་དེ་ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལས་དོན་སྤྱི་ཡོངས་ཁྲོད་བཞག་ནས་བསམ་གཞིག་འཆར་འགོད་དང་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ལ་མཐུན་སྒྲིལ་སྣེ་ཁྲིད་བྱེད་པ། བརྟན་ལྷིང་དང་། འཕེལ་རྒྱས། སྐྱེ་ཁམས། མཐའ་སྟོབས་བཅས་དོན་ཆེན་བཞིར་དམ་འཛིན་ཡག་པོ་བྱེད་པ། བོད་ཡུན་རིང་བདེ་འཁོད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་གྲུབ་འབྲས་གསར་པ་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཐོབ་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་པས། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་གོམ་སྟབས་གསར་པ་བརྟན་པོ་སྤོས་ཡོད་ཅེས་གསུངས་པ་རེད།

མིག་འབྲས་ལ་གཅེས་སྤྲས་བྱེད་པ་ལྟར་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་གཅེས་སྤྲས་བྱས་པ།

བོད་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་མཐའ་མཚམས་མི་རིགས་ས་ཁུལ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པས། མི་རིགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་ཡག་པོ་དང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་དོན་ཡག་པོ་སྒྲུབ་པ་ནི་མེས་རྒྱལ་གཅིག་གྱུར་དང་། མཐའ་མཚམས་སྲ་བརྟན། སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་ལྷིང་བཅས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་དོན་ཆེན་ཞིག་རེད།

དཔེ་བཟང་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་བྱས་ནས་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་འདུ་ཤེས་མི་སེམས་སུ་གཏིང་ཟབ་ཟུག་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཞིང་། 2025ལོའི་ཟླ་3པར། བོད་ཀྱིས་བསྐྱར་དུ་བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་པའི《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་དཔེ་བཟང་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་སྲོལ་ཡིག》དངོས་སུ་ལག་ལེན་བསྟར་ཡོད། ད་ཐེངས་བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་པའི་གཙོ་གནད་དེ་དཔེ་བཟང་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་བྱེད་པར་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པ་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེན་གཏོང་བའི“ཕྱོགས་བརྒྱད་ཐད”ཀྱི་གཙོ་གནད་ལས་འགན་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་དང་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་བརྟན་པོ་འཛུགས་པའི་དྲིལ་བསྒྲགས་སློབ་གསོ་རྒྱུན་རྣམ་ཅན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ཞིབ་ཕྲའི་བྱེད་ཐབས་སོགས་གཙོ་གནད་ནང་དོན་ཁ་གསལ་བཟོས་པ་ལས་མངོན་གྱི་ཡོད།

བོད་ཀྱིས་མི་རིགས་ལས་དོན་ལ་ཤུགས་སྣོན་དང་ལེགས་སུ་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དགོངས་པ་གལ་ཆེན་མི་སེམས་སུ་ཟུག་པའི་འདུ་འགོད་དང་། “མོས་སེམས་ལྔ”ཟབ་ཏུ་གཏོང་བའི་འདུ་འགོད། མི་རིགས་ཁག་དབར་འགྲོ་འོང་དང་། སྤེལ་རེས། མཉམ་འདྲེས་བཅས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་འདུ་འགོད། དཔེ་བཟང་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་ཀྱི“སྤེལ་བ་དགུའི”འདུ་འགོད་བཅས“འདུ་འགོད་ཆེན་པོ་བཞི”དང་དེ་བཞིན་རང་རེའི་ཀྲུང་ཧྭ་ལ་དགའ་བའི“སོན་འདེབས”བྱ་སྤྱོད་དང་། “འགག་རྩའི་ཉུང་ཤས”ཀྱི་སྣེ་ཁྲིད་དཔེ་སྟོན་གྱི་བྱ་སྤྱོད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག་ཁྱབ་གདལ་བྱ་སྤྱོད། སྡེ་ཁུལ་གྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་ལྟར་བརྩེ་བའི་མཉམ་སྐྲུན་བྱ་སྤྱོད། ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་གཅིག་སྒྲིལ་བྱ་སྤྱོད། མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་སེམས་མཐུན་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་སྤྱོད་བཅས“བྱ་སྤྱོད་ཁག་དྲུག”དམ་འཛིན་བྱ་གཞིར་བྱས་ནས་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བསམ་བློའི་རྨང་གཞི་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་སྲ་བརྟན་དུ་བཏང་ཡོད།

2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར། བོད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར(ས་ཁུལ)7ཚང་མ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དཔེ་སྟོན་གྲོང་ཁྱེར(ས་ཁུལ)ལ་འཛུགས་གཏོད་བྱས་པ་དང་། རྫོང(ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར)30རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དཔེ་སྟོན་རྫོང(ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར)ལ་འཛུགས་གཏོད་བྱས་པ། ཚན་པ་54ལ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དཔེ་སྟོན་ཚན་པའི་མིང་བཏགས་པ། ཚན་པ་8ལ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་སློབ་གསོའི་རྟེན་གཞིའི་མིང་བཏགས་པ། ཚན་པ་668ལ་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དཔེ་བཟང་ཚན་པའི་མིང་བཏགས་པ་བཅས་བྱས་པས། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལས་དོན་ལ་གྲུབ་འབྲས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཐོབ་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་མིག་འབྲས་ལ་གཅེས་སྤྲས་བྱེད་པ་ལྟར་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་གཅེས་སྤྲས་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ནས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཐུན་མོང་ལ་དབང་བའི་བསམ་པའི་ཁྱིམ་གཞིས་བསྐྲུན་ཞིང་། ཟླ་4ཚེས་28ཉིན་ལོ་རྒྱུས་སྙན་ངག་ཟློས་གར་ཆེ་གྲས《སྙན་གཞུང་། གླིང་སྒྲུང》ལྷ་སའི་གྱིམ་ཤིང་ཀོང་ཇོའི་ཟློས་གར་ཁང་དུ་འཁྲབ་པ་རེད། ཟློས་གར་འདིར《སྙན་གཞུང》དང《གླིང་སྒྲུང》གི་ཉིང་བཅུད་བསྡུ་ལེན་གྱིས་མཉམ་འདྲེས་གསར་གཏོད་བྱས་ནས་ཚན་རྩལ་གྱི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ཏེ་རྒྱ་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་དམངས་སྲོལ་དང་། སྙན་ཚིག ཐོ་ཐེམ། ཞབས་བྲོ། རོལ་དབྱངས་སོགས་གཞི་རྒྱུ་ཕྱོགས་མང་པོའི་ཟུར་ཚད་ནས་ལྟད་མོ་བའི་མིག་ལམ་དུ་བཤམས་ཡོད།

རིག་གནས་ཀྱི་སྟོན་མོ་གཟབ་རྒྱས་འདི་འདྲ་བ་བོད་དུ་འཁྲབ་སྟོན་ཡང་ཡང་བྱེད་བཞིན་ཡོད། བོད་ཀྱིས་ཀྲུང་ཧྭའི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་འགོད་དང་། རིག་གནས“མཐའ་གསོས”འདུ་འགོད། དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ཀྱི་རིག་རྩལ་གསར་རྩོམ་གྱི་སྤུས་ཚད་མཐོར་གཏོང་འདུ་འགོད་སོགས་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱས་པ་དང་། གསར་བརྗེའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཉར་ཚགས་དང་གསར་བརྗེའི་གནའ་ཤུལ་དང་བོད་ས་གནས་དང་མེས་རྒྱལ་དབར་གྱི་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཤུལ་བཞག་ཁག་138ལ་སྒོ་བྱང་བཀལ་བ་དང་རྡོ་རིང་བཙུགས་པ། རིམ་ལྔའི་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཛུགས་པ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་ཆེད་ལས་དང་ཞོར་ལས་ཀྱི་རིག་རྩལ་དཔུང་ཁག་གི་མི་ཁྲི་10ལས་བརྒལ་ཡོད། ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་མི་རིགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལག་ལེན་ལས་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཀྱི་མོས་སེམས་ཟབ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་སྤེལ་རེས་དང་ཤེས་རྟོགས་ལ་སྐུལ་མ་ཐེབས་ཡོད།

ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་བར་སྐོར་ཁྲོམ་གཞུང་ཀླུ་སྒུག་སྡེ་ཁུལ་དུ་བོད་རིགས་དང་། རྒྱ་རིགས། ཧུད་རིགས་སོགས་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་མཉམ་དུ་འཚོ་བ་སྐྱེལ་བཞིན་ཡོད། མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཚོ་མཉམ་དུ་འཚོ་བ་སྐྱེལ་རིང་སྤེལ་རེས་དེ་བས་ཟབ་པ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་ཆེད། ཀླུ་སྒུག་སྡེ་ཁུལ་གྲོང་མི་ཨུ་ལྷན་གྱིས“སྐད་གཉིས་སློབ་ཁང་ཆུང་ངུ”བཙུགས་ཏེ“སྐད་གཉིས་སློབ་རོགས་དང་མཐོ་སློབ་སློབ་ཐོན་སློབ་མའི་དང་བླངས་ཟུར་ཁྲིད་ཞབས་ཞུ”ཟུང་དུ་འབྲེལ་བའི་ཐོག་ནས་བོད་རིགས་གྲོང་མིར་སྤྱི་སྐད་བསླབས་པ་མ་ཟད། མི་རིགས་གཞན་དག་གི་གྲོང་མིར་ཡང་བོད་སྐད་བསླབས་ཡོད། ཕན་ཚུན་སྐད་བརྡ་འཕྲོད་ན་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་དེ་བས་ཟབ་ཏུ་འགྲོ་ཐུབ།

“སྤྱི་སྐད་ཡག་པོ་ཤོད་པ་དང་ཚད་ལྡན་གྱི་ཡི་གེ་འབྲི་རྒྱུ”དེ་རིམ་པ་ཁག་དང་རིགས་ཁག་གི་སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རྒྱུན་གཏན་གྱི་དོ་དམ་ནང་བཅུག་ནས་འོས་འགན་སློབ་གསོའི་དུས་མཚམས་ཀྱི་སྐད་གཉིས་སློབ་གསོ་ཕྱོགས་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པ་དང་། གྲོང་ཚོ(གྲོང་ལྷན)གྱི་གྲོང་སྡོད་ལས་དོན་རུ་ཁག་5600ཡིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་གྲོང་ཚོའི(གྲོང་ལྷན)ལས་བྱེད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག》བསླབ་གཞིར་བྱས་ནས་གྲོང་ཚོའི“ཨུ་ལྷན་གཉིས”ལ“གཅིག་གཏད་གཅིག”གི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་བ། ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་དུ་གཅིག་གྱུར་རྩོམ་འབྲི་བྱས་པའི་བསླབ་གཞི་དང་། གཟའ་མཇུག་གི་མཚན་མོའི་སློབ་གྲྭ ཆེད་དོན་གསོ་སྦྱོང་འཛིན་གྲྭ་སོགས་ཀྱི་བྱ་ཐབས་ཐོག་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག་ཁྱབ་གདལ་བཏང་བས་དེ་ཉིད་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་སྦྲེལ་ཟམ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།

ལས་བྱེད་པ་གྲོང་ཚོར་བཅའ་སྡོད་བྱེད་རིང་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཟབ་ཏུ་དང་གཞི་རིམ་གྱི་བརྟན་ལྷིང་གི་རྨང་གཞི་བརྟན་དུ་སོང་ཞིང་། 2025ལོའི་ཟླ་1ཚེས་7ཉིན་བོད་ལྗོངས་དིང་རིར་ས་ཡོམ་རིམ་པ་6.8བརྒྱབ་རྗེས་དིང་རི་རྫོང་གི་གྲོང་སྡོད་ལས་དོན་རུ་ཁག་180ཡི་གྲོང་སྡོད་ལས་བྱེད་པ་605དང་དེ་བཞིན་ལྷ་རྩེ་སོགས་རྫོང་4ཡི་གྲོང་སྡོད་ལས་དོན་རུ་ཁག་315ཡི་གྲོང་སྡོད་ལས་བྱེད་པ་1166ས་གནས་དེ་གར་ཡོམ་འགོག་གེགས་སེལ་གྱི་གདོང་ལེན་རུ་ཁག་ལ་གྱུར་ཡོད།

ཐོལ་བྱུང་དོན་རྐྱེན་ཐོན་སྐབས་མང་ཚོགས་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་ཕན་ཚུན་རོགས་རེས་དང་གང་མགྱོགས་རང་སྐྱོབ་བྱེད་པ་དང་། རང་ཉིད་ཀྱི་བདེ་འཇགས་ལ་མ་བལྟོས་པར་ཉེན་ཁ་ཆེ་བའི་ཁང་པའི་ནང་ནས་རྒན་རྒོན་སྒལ་པར་འཁུར་ཏེ་ཕྱིར་སྐྱེལ་བ་དང་། རྨས་སྐྱོན་ཕོག་ཀྱང་སྔར་བཞིན་མང་ཚོགས་ལ་གུར་རྒྱག་པ་དང་། ཆུ་སྐོལ་བ། སྲིང་བལ་སྟོད་ཐུང་དང་ཉལ་ཆས་སྤྲོད་པ་སོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་མྱུར་དུ་སྤེལ་བ་དང་འགན་འཁྲི་གཙང་སྒྲུབ་བྱེད་པའི་གྲོང་སྡོད་ལས་བྱེད་པའི་གཟུགས་བརྙན་ཡང་ཡང་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད། དིང་རི་རྫོང་གྲམ་མཚོ་ཤང་དགུ་རུམ་གྲོང་ཚོའི་རྒན་མོ་ཚེ་རིང་གིས་གྲོང་སྡོད་ལས་བྱེད་པ་བསྟན་འཛིན་གྱི་ལག་ནས་འཇུས་ཏེ“ཁྱེད་ཚོས་ང་ཚོ་གཉེན་ཉེར་བརྩི་གི་ཡོད་པས་དགུ་རུམ་གྲོང་ཚོ་ནི་ནམ་ཡང་ཁྱེད་ཚོའི་ཁྱིམ་རེད”ཅེས་བཤད།

2025ལོའི་ཟླ་5པར་བོད་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་ཁྲི་2.2ལྷག་ཙམ་གྱིས་གྲོང་ཚོ(གྲོང་ལྷན)5600རུ་བརྗེ་རེས་བཅའ་སྡོད་བྱས་ཏེ་མུ་མཐུད་མང་ཚོགས་ལ་བྱ་བ་དངོས་བསྒྲུབས་པ་དང་དཀའ་ངལ་ཐག་གཅོད་བྱས་ནས་གཞི་རིམ་གྱི་བརྟན་ལྷིང་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྨང་གཞི་བརྟན་དུ་བཏང་ཡོད། བསྡོམས་རྩིས་བརྒྱབ་པར་གཞིགས་ན། “སྔོན་གཏོད་ལེགས་བརྩོན་དང་རྨང་བརྟན་དམངས་ཕན”གྱི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ཚུན། རིམ་ཁག་ཏང་སྲིད་ལས་ཁུངས་དང་། གཞུང་ཁོངས་ཁེ་ལས་དང་བྱ་གཞག་ཚན་པ། བོད་སྡོད་ཀྲུང་དབྱང་ཐད་གཏོགས་སྒྲིག་གཞི་སོགས་ནས་ཁྱོན་བསྡོམས་ཁག་ཐེངས་14ཡི་ལས་བྱེད་པ་ཁྲི་29.7ལྷག་ཙམ་གྲོང་ཚོར་བཅའ་སྡོད་བྱེད་པར་མངགས་ཡོད།

བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཏང་ཨུད་རྩ་འཛུགས་པུའུ་ཡི་འབྲེལ་ཡོད་འགན་འཁུར་བས། གྲོང་སྡོད་ལས་བྱེད་པས་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་དང་། སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་ལྷིང་། སྲིད་ཇུས་སྒྲོག་འགྲེལ། གཞི་རིམ་གྱི་རྩ་འཛུགས་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་བ། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་སོགས་ཐད་ནུས་པ་གལ་ཆེན་བཏོན་ནས། ཏང་དང་མང་ཚོགས་དང་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བ་དང་། ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་འཆམ་མཐུན་བརྟན་ལྷིང་ལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་པ། དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ། ཏང་གིས་བོད་དུ་སྲིད་སྐྱོང་བའི་རྨང་གཞི་བརྟན་དུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ཁར། ཏང་དང་མང་ཚོགས་དབར“སེམས་སྦྲེལ་ཟམ་པ”བསྐྲུན་པས། ཞིང་འབྲོག་པའི་འབབ་འཕར་ཕྱུག་འགྱུར་གྱི“སྣེ་ཁྲིད་པར“གྱུར་ཡོད་ཅེས་བརྗོད།

བོད་ཀྱི་དོན་དངོས་དང་མཐུན་པའི་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་བུར་བསྐྱོད་པ།

བོད་ཀྱིས་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཟབ་ཏུ་བཏང་ནས་དམངས་འཚོ་ལེགས་སུ་གཏོང་བ་དང་མི་སེམས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིལ་རྒྱུ་དེ་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགོ་འཛུགས་ས་དང་དོན་ལ་བབས་སར་བརྩིས་ཡོད། 2024ལོར་བོད་ཀྱི་འབྲུ་རིགས་ཐོན་འབབ་ཏུན་ཁྲི་110ལྷག་ཙམ་ཟིན་པ་དང་། ས་མཐོའི་མཛེས་མཐུན་གྲོང་གསེབ་300གསར་དུ་བསྐྲུན་པ། འགན་སྲུང་རང་བཞིན་གྱི་བདེ་སྡོད་ལས་གྲྭ་ཆ་ཚང་ཁྲི་3.95ལག་ལེན་བསྟར་ཡོད།

ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་དང་གྲོང་ཚོ་ཁག་ལ་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པའི་ཕྱོགས་བསྡུས་འགྲིམ་འགྲུལ་མ་ལག་བསྐྲུན་ཞིང་། 2024ལོའི་ཟླ་6ཚེས་30ཉིན། ལམ་ཐག་ཧྲིལ་པོར་སྤྱི་ལེ་245ཡོད་པའི་ལྷ་ས་ནས་གཞིས་རྩེ་བར་གྱི་རིམ་མཐོའི་གཞུང་ལམ་ཧྲིལ་པོ་སྐྲུན་ཟིན་ནས་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པས། གྲོང་ཁྱེར་གཉིས་དབར་གྱི་འགྲུལ་བཞུད་དུས་ཚོད་ཆུ་ཚོད་3ཙམ་ཐུང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། བོད་ཀྱི་རིམ་མཐོའི་གཞུང་ལམ་ཐོག་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པའི་ལམ་ཐག་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་1196ཟིན་ཡོད།

ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་བོད་ཀྱིས་མཁའ་འགྲུལ་དང་། ལྕགས་ལམ། གཞུང་ལམ་བཅས་ཚུད་པའི་ཕྱོགས་བསྡུས་འགྲིམ་འགྲུལ་མ་ལག་ཧུར་ཐག་བསྐྲུན་ཞིང་། མཚོ་བོད་ལྕགས་ལམ་དང་། ལྷ་ཉིང་ལྕགས་ལམ། ལྷ་ཉིང་མྱུར་བགྲོད་གཞུང་ལམ་སོགས་བསྐྲུན་ནས་མེ་འཁོར་དང་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པ་དང་། ལྷ་ས་ནས་པེ་ཅིང་དང་ལྷ་ས་ནས་ཧྲང་ཧའེ་སོགས་སུ་མཁའ་ལམ་178ཤར་གཏོང་ཐུབ་ནས་བོད་ཀྱི་འགྲིམ་འགྲུལ་གྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་ཡོད།

རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་རྒྱུན་མཐུད་མ་དངུལ་བཏང་བ་བརྒྱུད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་གཞུང་ལམ་ཐོག་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པའི་ལམ་ཐག་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་9.48ཟིན་ཞིང་། ཆ་རྐྱེན་འཛོམས་པའི་ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་དང་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོའི་གཞུང་ལམ་ཐོག་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་ཚད་ཚང་མ་100%ཟིན་པ་དང་ཤར་བགྲོད་ཐུབ་ཚད་97.99%དང་86.05%སོ་སོར་ཟིན་ཡོད། ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་623དང་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོ་386ལ་འགྲུལ་སྐྱེལ་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་ཅིང་། ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་དང་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོར་འགྲུལ་སྐྱེལ་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་ཚད་91.75%དང་72.42%སོ་སོར་ཟིན་ཡོད།

ས་མཐོའི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་སྔོག་འདོན་གཏིང་ཟབ་བྱས་ནས་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་ཞིང་། 2024ལོའི་ཟླ་11ཚེས་28ཉིན། ཀོང་ཀྲོའུ་རུ་འཚོགས་པའི་ཀྲུང་གོ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཞིང་ལས་ཐོན་རྫས་ཚོང་འདུས་སྐབས་ཉེར་གཅིག་པར་བོད་ལྗོངས་གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་རྒྱལ་རྩེ་རྫོང་ནས་འཁྱེར་བའི་ནས་ཆང་དང་ཡོས་སོགས་ལ་ཚང་མའི་དགའ་བསུ་ཐོབ་ཡོད་པ་རེད།

ནས་ནི་མཚོ་བོད་ས་མཐོར་དམིགས་བསལ་དུ་ཡོད་པའི་ཞིང་ལས་སྐྱེ་དངོས་ཤིག་རེད། བོད་ཀྱི་ས་ཆ་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ལེགས་ཆར་གཞི་ཚུགས་ཏེ་ནས་ཀྱི་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་མགྱོགས་པོ་བཏང་བ་དང་ནས་ཀྱི་ཐོན་ལས་འཁོར་འབྲེལ་སྣུར་སྲིང་བྱས་ཡོད། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལས་སྣོན་རགས་ཙམ་ནས་ལས་སྣོན་ཞིབ་ཚགས་བྱེད་པའི་བར་རྒྱལ་རྩེ་རྫོང་གིས་ཞིབ་བཟོ་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པའི་ནས་ཀྱི་ཐོན་རྫས་རིགས་40ལྷག་ཙམ་ཟིན་གྱི་ཡོད། རྩམ་པ་དང་ནས་ཀྱི་སྦི་རག་སོགས་མཚོ་བོད་ས་མཐོར་སྐད་གྲགས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་དང་། ནས་ཀྱི་ཏན་ཞིམ་དང་ནས་ཀྱི་བཏུང་བྱ་སོགས་ཧྲང་ཧའེ་དང་ཅང་སུའུ་སོགས་སུ་བཙོངས་ཡོད། 2024ལོར་རྫོང་དེའི་ནས་ཀྱི་ཐོན་ལས་ཀྱི་ཐོན་རྫས་རིན་ཐང་སྒོར་དུང་ཕྱུར་1.48ཟིན་པ་དེ་ལོ་གོང་མ་ལས་66%འཕར་ཡོད།

བོད་ལ་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་ཐོན་ཁུངས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད་ཅིང་། ཆུ་ཤུགས་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་བྱེད་ཚད་ཆན་ཝ་དུང་ཕྱུར་1.8དང་འོད་ཤུགས་ཐོན་ཁུངས་གསར་སྤེལ་བྱེད་ཚད་ཆན་ཝ་དུང་ཕྱུར་98ཟིན་གྱི་ཡོད། བོད་ཀྱིས་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་མི་མངོན་པའི་ནུས་པ་སྔོག་འདོན་བྱས་ནས་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་རྣམ་གྲངས་ཁག་གཅིག་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ། མི་མངོན་པའི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་དག་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་ཆེན་པོར་བསྒྱུར་ཡོད།

2024ལོའི་ཟླ་8པར་ལྷོ་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་ཀྲུང་ཁྲེ་ལྷོ་ཁའི་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་སྒྲིག་ཆས་ཐོན་ལས་གླིང་རགས་ཙམ་བསྐྲུན་པ་དེ་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་སྒྲིག་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་རྟེན་གཞི་ཐོག་མར་གྱུར་པ་དང་། ཆབ་མདོ་གྲོང་ཁྱེར་དཔའ་ཤོད་རྫོང་གི་རླུང་གློག་ར་བ་དེ་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་ས་བབ་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་རླུང་གློག་རྣམ་གྲངས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ནས་ལོ་རེར་གློག་གཏོང་ཚད་ཆུ་ཚོད་ཆན་ཝ་དུང་ཕྱུར་2.23ཟིན་ཏེ། མི་ཁྲི་23ཙམ་གྱི་ལོ་འཁོར་མོའི་འཚོ་བའི་གློག་སྤྱོད་ཀྱི་དགོས་མཁོ་བསྐངས་ཡོད།

གློག་ཧ་ཅང་དཀོན་པ་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་རྟེན་གཞི་འཛུགས་སྐྲུན་མགྱོགས་པོ་བྱེད་པའི་བར་དང་། ཐོན་ནུས་རྐྱང་མ་ནས་ཆུ་ནུས་དང་། རླུང་ནུས། ཉི་ནུས། ས་འོག་ཚ་ནུས་བཅས་ཀྱི་གློག་གཏོང་བར་མཉམ་དུ་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བས། བོད་ཀྱི་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་གློག་ཤུགས་སྒྲིག་སྦྱོར་འཕྲུལ་འཁོར་གྱིས་བཟུང་བའི་བསྡུར་ཚད་96%ཟིན་ནས་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཨང་དང་པོར་སླེབས་པ་དང་། ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་གློག་འདོན་ཚད་ཀྱིས་བཟུང་བའི་བསྡུར་ཚད་99%ལྷག་ཙམ་ཟིན་ནས་གློག་ཤུགས་གཙང་མ་མཁོ་འདོན་མངོན་འགྱུར་བྱུང་སྟེ། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་གློག་འདོན་ཚད་ཀྱིས་བཟུང་བའི་བསྡུར་ཚད་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་གློག་དྲ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།

ཕྲུ་གུ་སློབ་གྲྭར་འགྲོ་བ་དང་མང་ཚོགས་ཀྱི་སྨན་བཅོས་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་སུ་བཏང་བས་དམངས་འཚོ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཞིང་། ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་། བོད་ཀྱིས་སྒྱུར་བཅོས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གཏིང་ཟབ་ཏུ་བཏང་ནས་དམངས་འཚོའི་བདེ་རྩ་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་རིང་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཕྲལ་མཁོ་དང་། དཀའ་ངལ། སེམས་ཁྲལ། རེ་སྒུག་བཅས་ཀྱི་གནད་དོན་རང་འགུལ་ངང་ཐག་གཅོད་བྱས་ཡོད།

རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་ཚོགས་སྒྲིག་རྣམ་པའི་སློབ་གསོའི་རོགས་རམ་འོག བོད་དུ་སློབ་ཞུགས་གོང་གི་སློབ་གསོ་དང་། རྨང་གཞིའི་སློབ་གསོ། ལས་རིགས་སློབ་གསོ། མཐོ་རིམ་སློབ་གསོ། རྒྱུན་མཐུད་སློབ་གསོ། དམིགས་བསལ་སློབ་གསོ་བཅས་ཚུད་པའི་དེང་རབས་སློབ་གསོའི་མ་ལག་རིམ་བཞིན་བཙུགས་པ་དང་། སློབ་གསོའི་སྤུས་ཚད་བརྟན་པོའི་ངང་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བློ་ཡིད་ཚིམ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། 2014ལོ་ནས་2024ལོ་བར། བོད་ཀྱིས་རིམ་རྩིས་བརྒྱབ་ན་ནོར་སྲིད་རང་བཞིན་གྱི་སློབ་གསོའི་གྲོན་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་3022.5བཏང་ཡོད།

རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་རོགས་སྐྱོར་ཤུགས་ཆེན་འོག བོད་དུ་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དང་། ས་ཁུལ་དང་གྲོང་ཁྱེར། རྫོང་དང་ཆུས། ཤང་དང་གྲོང་རྡལ། གྲོང་ཚོ་དང་གྲོང་ལྷན་བཅས་རིམ་པ་ལྔའི་འཕྲོད་བསྟེན་བདེ་ཐང་ཞབས་ཞུའི་དྲ་རྒྱ་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་བསྐྲུན་ཡོད། རྫོང་རིམ་པའི་སྨན་བཅོས་སྒྲིག་གཞི་ནས་རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་དང་ཚོད་འཛིན་སྒྲིག་གཞི་བར་དང་། དེ་ནས་བུད་མེད་དང་བྱིས་པའི་བདེ་སྲུང་སྨན་ཁང་བར། རིམ་པ་ཁག་དང་རིགས་ཁག་གི་སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་གཞི་ཉིན་རེ་བཞིན་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་དང་སྤྱི་པའི་སྨན་བཅོས་ཞབས་ཞུའི་ནུས་པ་སྔར་བས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།

སྨན་བཅོས་ཤེས་ལྡན་པ་དཀོན་པའི་གནད་དོན་ལ་དམིགས་ནས“ཚོགས་སྒྲིག་རྣམ་པའི”བོད་སྐྱོར་ལས་དོན་མུ་མཐུད་སྤེལ་ཞིང་། བོད་སྐྱོར་སྨན་བཅོས་ཤེས་ལྡན་པས་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་སྔོན་ཐོན་གྱི་ལག་རྩལ་ཁྱེར་ཡོང་བ་མ་ཟད། ད་དུང་ཆེད་ལས་ཀྱི་ནུས་པ་དང་། ལས་ཀའི་འདུ་ཤེས། སྒྲིག་སྲོལ་ལམ་སྲོལ་སོགས་ནས་རོགས་སྐྱོར་བྱ་ཡུལ་གྱི་སྨན་ཁང་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རོགས་སྐྱོར་བྱས་ཏེ་སྨན་བཅོས་ཀྱི་ཆུ་ཚད་ཧྲིལ་པོ་མཐོ་རུ་གཏོང་རོགས་བྱས་ཡོད།

“སའི་གོ་ལའི་གླིང་སྣེ་གསུམ་པའི”སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱས་པ།

“སའི་གོ་ལའི་གླིང་སྣེ་གསུམ་པ”ཞེས་སུ་གྲགས་པའི་མཚོ་བོད་ས་མཐོ་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་སྲུང་བཅད་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱེད་པ་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ལེགས་སྐྱེས་ཆེ་ཤོས་ཕུལ་བ་ཞིག་རེད། བོད་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་གྱི་མཐོ་ས་འཛུགས་གཏོད་སྣེ་ཁྲིད་དུ་བྱས་ཏེ་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་དང་། ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་། ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས་བཅས་ལ་སྤྱི་འདོམས་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་མི་དང་རང་བྱུང་ཁམས་ཞི་མཐུན་མཉམ་གནས་ཀྱི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་ལེའུ་ཞིག་བརྩམས་ཡོད།

མཐའ་ཚད་དང་དམར་ཐིག་བརྟན་པོར་བསྲུངས་ནས་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་བཅད་ཆེན་པོ་བསྐྲུན་ཞིང་། ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་ཁྲེང་ཀོན་ཆུས་དོག་སྡེ་ཁྲོམ་གཞུང་དངུལ་དཔར་གྲོང་ཚོའི་རི་ལྡེབས་སྔོ་ཐིང་ཐིང་དུ་གྱུར་ནས་གྲོང་མི་དང་ཡུལ་སྐོར་བ་གྲོང་འདབས་སུ་ཡུལ་སྐོར་དང་སྤྲོ་འཆམ་ལ་ཡོང་རྒྱུའི་ཡིད་དབང་འགུག་བཞིན་ཡོད། དེ་གར་སྔོན་ཆད་བྱེ་རླུང་གི་གནོད་འཚེ་ཕོག་མྱོང་ཡོད། ཕྱུགས་བཀག་ནགས་གསོར་སྐུལ་འདེད་ཏན་ཏིག་བཏང་བ་དང་བསྟུན་ནས་ད་ཆ་གྲོང་ཚོ་ཡོངས་ཀྱི་ནགས་རའི་རྒྱ་ཁྱོན་མུའུ་400ལྷག་ཙམ་ནས་མུའུ་1800ལྷག་ཙམ་བར་རྒྱ་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ནས་ལྷ་སའི“ལྡུམ་ར་རྒྱབ་མར”གྱུར་ཡོད།

དངུལ་དཔར་གྲོང་ཚོར་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་དེ་ནི་བོད་དུ་སྔར་བྱུང་མྱོང་མེད་པའི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་ལས་གྲྭར་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེན་བཏང་བ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་སྲུང་བཅད་སྲ་བརྟན་དུ་བཏང་བའི་མཚོན་བྱེད་ཅིག་རེད།

བོད་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་གྱི་མཐོ་ས་འཛུགས་གཏོད་སྲོལ་ཡིག་དང་རླུང་ཁམས་ཆེན་པོའི་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་སྲོལ་ཡིག་ཁྱབ་བསྒྲགས་དང་ལག་ལེན་བསྟར་བ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་སྲོལ་ཡིག་ལ་བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་ནས་སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་མཐའ་ཚད་དང་དམར་ཐིག་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་ཁྲིམས་སྐྱོང་གི་འདེགས་སྐྱོར་ཆེན་པོ་བྱས་པ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་བར་མཐོངས་དང་། ཞིང་ལས་ཀྱི་བར་མཐོངས། སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་བར་མཐོངས་བཅས་རིགས་གསུམ་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ས་ཆའི་བར་མཐོངས་དང་། དེ་བཞིན་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་གསར་སྤེལ་ས་མཚམས་དང་། ཡུན་རིང་མི་འགྱུར་བའི་གཞི་རྩའི་ཞིང་ཁ། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་དམར་ཐིག་བཅས་ཚོད་འཛིན་གྱི་མཚམས་ཐིག་གསུམ་གྱི་དབྱེ་མཚམས་འབྱེད་པ་དང་སྲུང་སྐྱོང་ནན་པོ་བྱེད་པ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་གི་དམར་ཐིག་དང་། ཁོར་ཡུག་སྤུས་ཚད་ཀྱི་མཐའ་ཚད། ཐོན་ཁུངས་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་བཀག སྐྱེ་ཁམས་ཞུགས་འཐུས་ཀྱི་རྩིས་ཐོ་བཅས“ཐིག་གསུམ་ཐོ་གཅིག”དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཏེ་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་གི་ཁུལ་ཁོངས་དབྱེ་བའི་དོ་དམ་དང་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།

བོད་ཀྱིས་གཙོ་གནད་སྐྱེ་ཁམས་ལས་གྲྭར་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཞིང་། 2021ལོར་བོད་ཀྱི་གཞི་ཁྱོན་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ནགས་བཟོ་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གྲྭ་སྟེ། ལྷ་སའི་ལྷོ་རི་བྱང་རིའི་སྔོ་འགྱུར་ལས་གྲྭ་དངོས་སུ་འགོ་ཚུགས་པ་རེད། 2024ལོར་ལས་གྲྭ་དེས་ནགས་བཟོ་མུའུ་ཁྲི་17.72གསར་དུ་བྱས་པ་དང་། ནགས་བཟོ་ཁུལ་38ཀྱི་སྡོང་ཕྲུག་གསོན་ཚད་92%ཡན་ཟིན་ཡོད་པ་རེད། སྔོན་དཔག་བྱས་ན། 2030ལོར་ལས་གྲྭ་དེས་ནགས་བཟོ་མུའུ་ཁྲི་206.7ལེགས་གྲུབ་བྱ་རྒྱུ་དང་། འཛུགས་སྐྲུན་ཟིན་རྗེས་ལོ་རེར་ཆུ་ཏུན་ཁྲི་4980ཙམ་གསར་དུ་གསོག་ཐུབ་རྒྱུ། ལོ་རེར་སྲ་ཐཱན་འབོར་ཚད་ཏུན་ཁྲི་22.91ཟིན་རྒྱུ། ལོ་རེའི་སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་རིན་ཐང་སྒོར་དུང་ཕྱུར་14.85ཟིན་རྒྱུ་རེད།

ཆུ་འགོ་སྲུང་སྐྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་ཆེད། བོད་ཀྱིས་གཙང་པོ་གལ་ཆེན་33གྱིས་གཙོས་པའི་ཆུ་འགོའི་ཁུལ་སྲུང་སྐྱོང་འདུ་འགོད་བརྒྱུད་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་ལག་ལེན་བསྟར་བ་དང་། གཙང་པོ་དང་མཚོ་དོ་དམ་སྲུང་སྐྱོང་ཁྱབ་ཁོངས་དབྱེ་འབྱེད་བྱས་ཏེ་ཆུ་རྩ་གསོ་འཁྱོངས་ནུས་པ་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ཡོད། གཙང་གསུམ་ཆུ་འགོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང(གདང་ལའི་བྱང་རྒྱུད་ས་ཁོངས)བཙུགས་ནས་འབྲི་ཆུའི་ཆུ་འགོ་དང་རྫ་ཆུའི་ཆུ་འགོ་སོགས་སྐྱེ་ཁམས་བྱེད་ནུས་ཁུལ་གལ་ཆེན་གྱི་མ་ལག་སྲུང་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

“གཙང་པོ་གཉིས་དང་ཆུ་བོ་བཞིའི”ནགས་བཟོ་སྔོ་འགྱུར་འདུ་འགོད་དང་། ཞན་འགྱུར་འདམ་རར་སྲུང་སྐྱོང་ཉམས་གསོ། རང་བྱུང་ནགས་ཚལ་སྲུང་སྐྱོང་། རྩྭ་ཐང་སྐྱེ་ཁམས་སླར་གསོ་ཕྱོགས་བསྡུས་བཅོས་སྐྱོང་། བྱེ་འགོག་བྱེ་བཅོས། ནགས་ཚལ་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཕན་འབྲས་ཁ་གསབ་སོགས་སྐྱེ་ཁམས་རྣམ་གྲངས་གལ་ཆེན་རབ་དང་རིམ་པ་གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་ངང་ལག་བསྟར་བྱས་པས། གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་ཆུ་མོ་དྭངས་ཤིང་གཙང་བ་དང་། རི་ཀླུང་སྔོ་ཞིང་མཛེས་པ། ནམ་མཁའ་གཡའ་དག་པ་བཅས་བྱུང་ཡོད། 2024ལོར་བོད་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་གི་སྤུས་ཚད་ལེགས་པོ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ནས་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་ལེགས་པའི་ཉིན་གྲངས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་99.7%ཟིན་པ་དང་། གཙང་པོ་དང་། ཆུ་བོ། མཚོ་བཅས་གཙོ་བོའི་ཆུ་སྤུས་ནི་རིགས་གསུམ་པའི་ཆུ་གཟུགས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་100%ཟིན་པའམ་ཡང་ན་དེ་ལས་ལེགས་པ། འཐུང་ཆུའི་ཆུ་འགོའི་ཁུལ་གྱི་ཆུའི་སྤུས་ཚད་ལོན་ཚད་100%ཟིན་ཡོད།

རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མ་ལག་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་ལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཤིང་། བྱང་ཐང་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ་དུ་ནགས་སྲུང་བ་བུ་ཆུང་གིས་སྔོན་ཆད་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་3000ཙམ་ཡང་མ་ཟིན་པ་ནས་ད་ཆ་ཁྲི་1ལྷག་ཙམ་བར་ཇེ་མང་དུ་སོང་བའི་ཉམས་དགའ་བའི་འགྱུར་ལྡོག་ལ་དཔང་པོ་བྱས་ཡོད།

བོད་ཀྱི་དམིགས་བསལ་གྱི་ས་ཁོངས་ཁོར་ཡུག་གིས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྐྱེ་དངོས་ཁྱུ་ཚོགས་བསྐྱངས་པ་དང་། དམིགས་བསལ་གྱི་རྩ་ཆེའི་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་དང་རྩི་ཤིང་མང་པོ་ཡོད་པས་སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་གྱི་རང་བྱུང་དགའ་ཚལ་དུ་གྱུར་ཡོད། ས་མཐོའི་སྲོག་ཆགས་ལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་ཆེད། བོད་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་གིས་གཙོས་པའི་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མ་ལག་བཙུགས་ཡོད།

མིག་སྔར། བོད་ཀྱིས་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་ཁྲི་60ལྷག་ཙམ་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ས་ཆ་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་གི་དམར་ཐིག་ནང་བཅུག་པ་དང་། རིམ་ཁག་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ་47བཙུགས་པར་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་ཁྲི་41.22ཟིན་པ། གཙང་གསུམ་ཆུ་འགོ(གདང་ལའི་བྱང་རྒྱུད་ས་ཁོངས)དང་། བྱང་ཐང་། ཇོ་མོ་གླང་མ། གངས་རིན་པོ་ཆེ། ཀའོ་ལི་ཀུང་རི་བོ(བོད་ལྗོངས་རི་རྒྱུད) ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་གྲོག་རོང་ཆེ་མོ་བཅས་དཔེ་མཚོན་ས་ཁོངས་དྲུག《རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་བར་མཐོངས་ཀྱི་བཀོད་པའི་ཇུས་གཞིའི》ནང་བཅུག་ནས་བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མ་ལག་འཛུགས་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུ་དེ་དུས་མཚམས་གསར་པར་སླེབས་ཡོད།

ཚན་རྩལ་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱར་ནས་སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་སྲུང་སྐྱོང་ལ་རམ་འདེགས་བྱས་ཤིང་། བོད་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་སོན་བཟང་ཐོན་ཁུངས་མཛོད་བསྐྲུན་ཏེ་རྩི་ཤིང་གི་ས་བོན་མཛོད་དང་། DNAམཛོད། སྐྱེ་དངོས་ཕྲ་རབ་མཛོད། སྲོག་ཆགས་མཛོད། འབུ་སྲིན་མཛོད་སོགས་ཡན་ལག་མཛོད་8བཙུགས་ནས་རི་སྐྱེས་རྩི་ཤིང་རིགས་9600ལྷག་ཙམ་གྱི་སོན་བཟང་ཐོན་ཁུངས་ཉར་ཚགས་བྱས་པས། བོད་ཀྱི་སྐྱེ་དངོས་སོན་བཟང་ཐོན་ཁུངས་སྣ་ཚོགས་ཡུན་རིང་དང་ཆ་ཚང་གི་སྒོ་ནས་མཛོད་འཇུག་ཉར་ཚགས་ཐུབ་ཡོད།

“རི་གཉིས”གཞན་འགྱུར་གྱི་ཐབས་ལམ་གསར་པ་འཚོལ་ཞིབ་བྱས་ནས་སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ཁེ་སྤོགས་མཉམ་སྤྱོད་བྱས་ཤིང་། སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་བཟང་པོ་ནི་ཀུན་ལ་ཕན་པ་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་དམངས་འཚོའི་བདེ་རྩ་ཡིན། རི་སྔོན་ཆུ་དྭངས་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་པ་དང་དུས་མཚུངས་སུ་བོད་ཀྱིས་སྐྱེ་ཁམས་ཐོན་རྫས་ཀྱི་རིན་ཐང་མངོན་འགྱུར་བྱེད་ཐབས་འཚོལ་ཞིབ་ཧུར་ཐག་བྱས་ཡོད།

བོད་ཀྱིས་སྐྱེ་ཁམས་ཡུལ་སྐོར་དེ་ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་གསར་པར་བརྩིས་ཤིང་། ཉིང་ཁྲི་གྲོང་ཁྱེར་ཡར་ཉང་རྒྱལ་ཁབ་འདམ་རའི་སྤྱི་གླིང་གིས་སྐྱེ་ཁམས་ཡུལ་སྐོར་འཆར་འགོད་ཞིབ་ཚགས་བྱས་པ་བརྒྱུད། མཐའ་འཁོར་གྱི་ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་5ཡི་ཡུལ་མི་ཡུལ་སྐོར་ཞབས་ཞུའི་ནང་ཞུགས་པར་སྐུལ་ཁྲིད་བྱས་པ་དང་2024ལོར་ཡུལ་སྐོར་བ་མི་ཐེངས་ཁྲི་22.3ལ་སྣེ་ལེན་ཞུས་པར་ཡུལ་སྐོར་གྱི་ཡོང་འབབ་སྒོར་ཁྲི་2151བྱུང་ཡོད། “ཁམ་བུའི་མེ་ཏོག་དུས་ཆེན”ལ་བརྟེན་ནས་ད་ལོ་ཉིང་ཁྲིའི་ཀ་ལ་གྲོང་ཚོ་དང་རྡོ་སྟེང་གྲོང་ཚོ་སྟེ“ཁམ་བུའི་མེ་ཏོག་གྲོང་ཚོ”གཉིས་དང་དེ་བཞིན“ཁམ་བུའི་མེ་ཏོག་དུས་ཆེན”གྱི་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་ཁག་གི་ཡོང་འབབ་སྒོར་ཁྲི་272.8ཟིན་པ་དང་། རྡོ་སྟེང་གྲོང་ཚོའི“ཁམ་བུའི་མེ་ཏོག་གི་ཚོང་འདུས་ཆུང་ངུ”ཡི་སྐུལ་ཁྲིད་ལས་མང་ཚོགས་ལ་ཐད་ཀར་ཡོང་འབབ་སྒོར་ཁྲི་28རག་ཡོད།

2024ལོར་བོད་དུ་སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ལས་གནས་ཁྲི་43.98བཏོད་པ་དང་ལོ་རེར་ཁ་གསབ་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་15ལྷག་ཙམ་སྤྲད་ཡོད། 2024ལོར་ལྷོ་རི་བྱང་རིའི་ནགས་བཟོ་སྔོ་འགྱུར་དང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གཞུང་ལམ་གཡས་གཡོན་སྔོ་འགྱུར་ལེགས་གཏོང་སོགས་ཀྱི་གཙོ་གནད་འདུ་འགོད་ནང་བོད་ཀྱིས་ཞིང་འབྲོག་པ་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ཏེ་ནགས་བཟོ་སྔོ་འགྱུར་དང་དུས་མཇུག་གི་གཡོག་བྱེད་སོགས་ཀྱི་ནང་ཞུགས་པ་དང་། ལོ་ཧྲིལ་པོར་རིམ་རྩིས་བརྒྱབ་ན་མི་ཐེངས་ཁྲི་213ལྷག་ཙམ་ལ་ལས་ཞུགས་སྐུལ་ཁྲིད་བྱས་ནས་ཡོང་འབབ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་7.65བྱུང་བ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་ནགས་སྲུང་བ་11598ལ་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་ཡོང་འབབ་སྒོར་5705.6རག་ནས“སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་བ”དང“སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ཕན་པ་ཐོབ་མཁན”དབར་གྱི་མཉམ་འགུལ་བཟང་པོ་བྱུང་ཡོད།

ལྷ་སའི་ལུང་གཞུང་གི་སྔོ་ལྗང་ནགས་ཀླུང་ནས་བྱང་རྩྭ་ཐང་གི་ཁྲུང་ཁྲུང་གི་གཤོག་འགྱུར་བར་དང་། ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་ཆུ་རྒྱུན་དྭངས་མོ་ནས་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་ཡུལ་སྐོར་དབྱར་མཚོ་རྒྱས་པ་ལྟར་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཉམས་བཟང་བར། བོད་ཀྱིས“སྲུང་སྐྱོང་ཨང་དང་པོར་འཇོག་པའི”འགན་ཁུར་དང“ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས”ཀྱི་བློ་གྲོས་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་ཀྱི་སྲུང་བཅད་བརྟན་པོ་བསྐྲུན་ཡོད།

སྐལ་བཟང་མེ་ཏོག་ཇི་བཞིན་གངས་ལྗོངས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སུ་རྩ་བ་ཚུགས་པ།

མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་སྲུང་བཅད་ཀྱི་འགོག་སྲུང་འཛིང་རགས་དང་པོ་ཡིན་པས་མཐའ་མཚམས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུ་དེ་བོད་ཡུན་རིང་བདེ་འཁོད་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད། བོད་ཀྱིས་མཐའ་བརྟན་མཐའ་སྲུང་གི་འཕྲལ་མཁོ་དང་མཐའ་མཚམས་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཕྲལ་མཁོ་དང་རེ་སྒུག་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུ་དེ་འགོ་འཛུགས་སར་འཛིན་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ནས། མཐའ་མཚམས་འཛུགས་སྐྲུན་དང་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྤྱི་འདོམས་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་དང་མཐའ་མཚམས་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་དང་འཚོ་བ་ལེགས་སུ་བཏང་ཞིང་། 2021ལོར་ཀུན་བཟང་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་ཁྱིམ་མཚོ་སྣ་གྲོང་ཁྱེར་ཆུ་དྲོ་མོ་ཤང་ནས་ཞེ་བོ་གྲོང་ཚོར་སྤོས་ཏེ། སྲིད་གཞུང་གིས་གསར་དུ་བསྐྲུན་པའི་བོད་བཟོའི་ཁང་པར་སྡོད་རྒྱུ་བྱུང་ཡོད། མིག་སྔར་ཀུན་བཟང་བདེ་སྐྱིད་ཁྱིམ་གྱིས་ཁང་པ་གསར་པར་མཛེས་བཟོ་ཐེངས་གཉིས་པ་བྱེད་རྩིས་ཡོད།

“གཞིས་ཆགས་རྗེས་ཀྱི་ལོ་འགའི་རིང་ལ་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ཧ་ཅང་ལེགས་སུ་ཕྱིན་པས། ཁང་པ་དེ་བས་མཛེས་ལ་སྐྱིད་སྣང་དོད་པ་ཞིག་བཟོ་འདོད་འདུག”ཅེས་ཀུན་བཟང་བདེ་སྐྱིད་ཀྱིས་ངོ་སྤྲོད་བྱས།

“ཁྱིམ་དུ་གློག་གི་དྲོད་གཏོང་ཡོ་ཆས་ཡོད་པས་ཕྱིར་གྲང་ངར་ག་ཚོད་ཆེ་ཡང་ཁང་པའི་ནང་དྲོ་སོབ་སོབ་རེད”ཆ་སྙོམས་ས་བབ་སྨི་5373ཡོད་པའི་ལྷོ་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་སྣ་དཀར་རྩེ་རྫོང་ཕུ་མ་བྱང་ཐང་ཤང་ཤར་གསོ་གྲོང་ཚོའི་ཡུལ་མི་བགྲེས་སོང་དངོས་གྲུབ་ཀྱི་ཁྱིམ་དུ་གློག་གི་དྲོད་གཏོང་ཡོ་ཆས་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱས་ཡོད། “ངས་འདི་གར་མི་ཚེ་ཕྱེད་ཀ་ལྷག་ཙམ་བསྐྱལ་བ་ཡིན། ད་ཆ་འཚོ་བ་དངོས་གནས་སྐྱིད་པོ་རེད་འདུག”ཅེས་དངོས་གྲུབ་ཀྱིས་བཤད།

ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཐུགས་ཁུར་འོག བོད་ཀྱིས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་མུ་མཐུད་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་དང་། མཐའ་མཚམས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་མགྱོགས་པོ་གཏོང་བ། གཞི་རྩའི་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་པས། མཐའ་མཚམས་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་དང་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད།

མིག་སྔར། བོད་ཀྱི་འཆར་གཞིའི་ནང་གི་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་ཚང་མ་བསྐྲུན་ཟིན་པ་དང་། མཐའ་མཚམས་རྫོང་གྲོང་21ལ་སྤྱི་པའི་ཆུ་མཁོ་འདོན་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་ཚད་84.5%ཟིན་པ། མཐའ་མཚམས་རྫོང་གྲོང་17ལ་བཙོག་ཆུ་གཙང་གསིང་སྒྲིག་ཆས་བསྐྲུན་པ། གློག་དྲ་གཙོ་བོ་མཐའ་མཚམས་ཤང་དང་གྲོང་རྡལ་ཚང་མར་སྣུར་སྲིང་བྱས་ཡོད།

ཡུལ་བབ་དང་བསྟུན་ནས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་སྟེ་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་སྒོ་མོ་ཕྱེ་བས་མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་བྱུང་ཞིང་། བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ཚོང་དོན་སྟབས་བདེ་རུ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་བཏང་ནས་མཐའ་མཚམས་ཚོང་དོན་ལ་གསོན་ཤུགས་རྒྱས་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། 2024ལོར་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ཚོང་དོན་ས་ཚིགས་14སླར་ཡང་སྒོ་མོ་ཕྱེ་ནས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་དངུལ་འབོར་ཉུང་བའི་ཚོང་དོན་དང་མཐའ་མཚམས་ཡུལ་མིའི་ཕན་ཚུན་ཉོ་ཚོང་ཁྲོམ་རའི་དངུལ་འབོར་སྒོར་དུང་ཕྱུར་35.32དང་སྒོར་དུང་ཕྱུར་0.44སོ་སོར་ཟིན་ཡོད།

བོད་ཀྱིས་ཕྱི་ཕྱོགས་འགག་སྒོའི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་མུ་མཐུད་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་སྐྱིད་གྲོང་དང་། འགྲམ། སྤུ་ཧྲེང་བཅས་ནེ་པ་ལར་ཕྱོགས་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་འགག་སྒོ་ཆེན་པོ་གསུམ་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་པ་དང་། ལེགས་རྩེ་འགག་སྒོ་སྒོ་མོ་ཕྱེ་ནས་འཁོར་རྒྱུག་བྱས་པ། ལྷ་ས་གོང་དཀར་རྒྱལ་སྤྱིའི་གནམ་ཐང་དུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་མཁའ་ལམ་གསུམ་མང་དུ་བཏང་བ་རེད། 2024ལོར་བོད་ཀྱི་འགག་སྒོའི་ལྟ་འདོམས་ཟོག་འདྲེན་བསྡོམས་འབོར་ཏུན་ཁྲི་26ཟིན་པ་དེ་དུས་མཚུངས་ལས་45.8%འཕར་བ་དང་། ནེ་པ་ལར་ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་བྱས་པར་སྒོར་དུང་ཕྱུར་51.2ཟིན་ནས་84.8%འཕར་བ་དེས་ཀྲུང་གོ་དང་ནེ་པ་ལ་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀྱི་ཚོང་དོན་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་གྱི་32.7%ཟིན་ཡོད།

དེའི་སྐུལ་ཁྲིད་འོག བོད་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ་4000ལྷག་ཙམ་ཡོད་པའི་མཐའ་མཚམས་སུ་མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་གི་ཐོན་ལས་ཆར་རྗེས་ཀྱི་མྱུ་གུ་བཞིན་འབུས། སྤུ་ཧྲེང་གི་རྩམ་པ་དང་རྫ་ཡུལ་གྱི་ཁམ་བུ་སྨི་ཧོའུ་ཐའོ། སྒར་གྱི་སྔོ་ཚལ། གྲོ་མོའི་ཀུའེ་ཉ་སོགས་ཀྱི་ཞིང་ཞོར་ཐོན་རྫས་དག་མཐའ་མཚམས་མང་ཚོགས་འབབ་འཕར་ཕྱུག་འགྱུར་གྱི་སྒོ་མོ་འབྱེད་པའི“གསེར་གྱི་ལྡེ་མིག”ལྟ་བུར་གྱུར་ཡོད།

“2024ལོར་གནས་ཡུལ་ལྷོ་པ་མི་རིགས་ཤང་ཁྱུང་གླིང་གྲོང་ཚོའི་མི་རེར་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་ཡོང་འབབ་སྒོར་ཁྲི་3.2ལྷག་ཙམ་ཟིན་ཡོད” ཉིང་ཁྲི་གྲོང་ཁྱེར་སྨན་གླིང་གྲོང་ཁྱེར་གནས་ཡུལ་ལྷོ་པ་མི་རིགས་ཤང་གི་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་ཟླ་བས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པར་གཞིགས་ན། ལྷོ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཡིན་པའི་རས་འཐག་ཁང་དང་། རྒྱལ་མཚམས་བཟོ་ཚོགས་ས་ཚིགས། བོད་སྨན་གྱི་སྨན་རྩྭ་འདེབས་འཛུགས་རྟེན་གཞི། སྐྱེལ་འདྲེན་རླངས་འཁོར་རུ་ཁག་སོགས་ཀྱི་མཉམ་སྡེབ་དཔལ་འབྱོར་ཐོན་ལས་ཁག་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་བརྒྱུད། མང་ཚོགས་ལ་དངོས་དངོས་རྗེན་རྗེན་གྱི་ཕན་པ་ཐོབ་པ་མ་ཟད། མཐའ་སྟོབས་མཐའ་བརྟན་གྱི་གདེང་ཚོད་ཀྱང་སྔར་བས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།

མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་མཐའ་དར་མཐའ་བརྟན་རྒྱུན་མཐུད་བྱས་ཏེ་མེས་རྒྱལ་གྱི་ས་ཆ་སྦར་མཐིལ་ཙམ་ཡང་ཡག་པོ་བསྲུངས་ཤིང་། ལྷོ་ཁ་མཚོ་སྣ་གྲོང་ཁྱེར་སླད་མོན་པ་མི་རིགས་ཤང་ནི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ཀྱི་ལྷོ་འདབས་སུ་ཆགས་པ་དང་། ཉང་ཆུ་དེ་དཀར་གཙང་ཁ་བཏགས་དང་འདྲ་བར་ཤང་གི་དབུས་ནས་ཤང་ཤང་དུ་རྒྱུག་བཞིན་ཡོད་པས་ངོགས་གཉིས་སུ་འདབ་ཆགས་ཀྱི་གསུང་སྐད་རྣ་བར་སྙན་ཞིང་མེ་ཏོག་གི་དྲི་ཞིམ་ལམ་ལམ་དུ་འཐུལ། ལོ་54ལ་སླེབས་པའི་ཤང་གི་ལས་བྱེད་པ་སྐལ་བཟང་བསྟན་འཛིན་གྱིས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པར། ཤང་གི་མཐའ་སྲུང་རུ་ཁག་ནི་ཞིང་འབྲོག་པ་39ལས་གྲུབ་པ་དང་། ཉིན་ལྟར་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ལམ་ཐིག་5ལ་རེས་མོས་ཀྱིས་སྐོར་གཡེང་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

“ངའི་ཨ་ཕས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གི་སྣེ་ཤན་པ་བྱེད་མྱོང་ཡོད། 1991ལོར་ང་ཡང་ཁོང་གི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་ནང་ཞུགས་པ་ཡིན” སྐལ་བཟང་བསྟན་འཛིན་གྱིས་བརྗོད་དོན། ཨ་ཕའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ང་ཡང་མཐའ་མཚམས་སྐོར་གཡེང་གི་ལམ་དུ་བསྐྱོད་པ་ཡིན། ཤང་གྲོང་གཞུང་ཞབས་པར་བསྡུས་རྗེས་མཐའ་མཚམས་ལ་སྐོར་གཡེང་དང་སྐོར་སྲུང་བྱ་རྒྱུ་དེ་འགན་འཁྲི་ལྕི་པོ་ཞིག་ཏུ་དེ་བས་ཀྱང་བརྩི་གི་ཡོད།

མངའ་རིས་ས་ཁུལ་སྒར་རྫོང་བཀྲ་ཤིས་སྒང་ཤང་དང་། གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གཏིང་སྐྱེས་རྫོང་འདྲེན་ཐང་གྲོང་རྡལ། ཉིང་ཁྲི་གྲོང་ཁྱེར་མེ་ཏོག་རྫོང་མེ་ཏོག་གྲོང་རྡལ། ལྷོ་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་ལྷུན་རྩེ་རྫོང་ཡུལ་སྨད་ཤང་སོགས་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་འཐབ་ས་དང་པོར་ཕ་རྗེས་བུ་འབྲངས་དང་། བཟའ་ཚོ་མཉམ་ལས། གཅེན་གཅུང་དཔུང་སྦྲེལ་སོགས་ཁྱིམ་ཞེན་རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་གངས་ལྗོངས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སུ་རྩོམ་བཞིན་མཆིས།

བོད་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མཐའ་སྲུང་མཐའ་དར་དང་དམངས་ཕྱུག་གི་བྱ་སྤྱོད་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་ཧུར་ཐག་བྱས་ནས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ལ་མཐའ་མཚམས་སུ་གཞི་ཚུགས་པ་དང་མཐའ་སྟོབས་མཐའ་སྲུང་ནང་ཞུགས་ཏེ། གོམ་སྟབས་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཆ་སྦར་མཐིལ་ཙམ་ལ་ཡང་སྲུང་སྐྱོང་དང་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རྩྭ་རྩི་ཤིང་རྐང་རེར་ཐུན་མོང་ཐོག་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་པར་སྐུལ་ལྕག་བྱས་ཡོད།

བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་འགན་འཁུར་བློ་མཐུན་གཙོ་བོས། བོད་ཀྱིས་མུ་མཐུད་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་དང་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ཐབས་ཇུས་བཀོད་སྒྲིག་ལག་ལེན་བསྟར་མཁན་དང་། བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་མཁན། དངོས་སུ་སྒྲུབ་མཁན་བཅས་ཡག་པོ་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོབ་སྣང་སྔར་བས་ཆེ་བ་དང་། སྐྱིད་སྣང་སྔར་བས་རྒྱུན་མཐུད་ཐུབ་པ། བདེ་འཇགས་ཚོར་སྣང་སྔར་བས་འགན་སྲུང་ཐུབ་པ་བཅས་བྱས་ནས། དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ཡུན་རིང་བདེ་འཁོད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་བརྟན་བགྲོད་རྒྱང་འཁྱོལ་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་ཞེས་གསུངས་ཡོད།

《རྒྱང་ལྟ》གསར་འགྱུར་གཟའ་འཁོར་དུས་དེབ་ཀྱི་གསར་འགོད་པ། ཁྲུའུ་གོ་ཆང་། ལི་ཧྭ། ཁྲེན་ཧྲང་ཚའེ།

(《རྒྱང་ལྟ》གསར་འགྱུར་གཟའ་འཁོར་དུས་དེབ་ཀྱི་2025ལོའི་འདོན་ཐེངས་25པ་ལས་དྲངས)