ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་མདོ་ལ་ལམ་དུ་གནས་པའི་སྡེ་ཁུལ་ནུབ་མར་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་མང་ཚོགས་463ཡོད་པས་སྡེ་ཁུལ་དེ་ནི་དཔེ་མཚོན་གྱི་མི་རིགས་མང་པོའི་སྡེ་ཁུལ་ཞིག་ཡིན། 2021ལོར་སྡེ་ཁུལ་དེར“རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དཔེ་སྟོན་སྡེ་ཁུལ”ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་ཐོབ་ཅིང་དེ་ནི་ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི“སེ་འབྲུའི་རྡོག་པོའི་ཁྱིམ་གཞིས”སྡེ་ཁུལ་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་པ་རེད། སྡེ་ཁུལ་དེའི་ཏང་ཨུད་ཀྱི་ཧྲུའུ་ཅི་ཐོ་ཤང་ཀྲེན་གྱིས་བཤད་པ་ལྟར“ང་ཚོའི་སྡེ་ཁུལ་གྱི་ལས་དོན་ཚང་མ་མཐར་གཏུགས་ནས་བཤད་ན་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་ལས་དོན་རེད” དེར་དམིགས་ནས། མདོ་ལ་ལམ་གྱི་སྡེ་ཁུལ་ནུབ་མས་བྱེད་ཐབས་སྣ་མང་བཏོན་ཏེ་མི་རིགས་ཁག་གི་ཡུལ་མི་ཕན་ཚུན་འགྲོ་འོང་དང་སྤེལ་རེས་མཉམ་འདྲེས་བྱས་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་ཐུན་མོང་གི་བསམ་པའི་ཁྱིམ་གཞིས་བསྐྲུན་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་རེད།

བྱེད་སྒོ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་སྤེལ་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་དབར་ཕན་ཚུན་སྤེལ་རེས་བྱེད་རྒྱུར་ལས་སྟེགས་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། མདོ་ལ་ལམ་གྱི་སྡེ་ཁུལ་ནུབ་མས་ཏང་འཛུགས་སྐྱོང་གི་སྤུས་རྟགས་མིང་ལ“ཉི་གཞོན་སྡེ་ཁུལ”ཞེས་བཏགས་ཤིང་དེའི་ནང་དོན་ནི“‘ཞོགས་པའི་ཉི་འོད’དེ་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཚང་མར་ཞོགས་པའི་ཉི་འོད་ལྟ་བུའི་དྲོ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་ཞབས་ཞུ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡོང་བར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན” སྡེ་ཁུལ་གྱིས་དེ་གཞི་རྟེན་དུ་བྱས་ཐོག་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་སྡོད་དང་རིག་གནས་རོལ་རྩེད་སོགས་རྒྱུན་གཏན་གྱི་ལྷུ་ཚིགས་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་དུས་ཆེན་ཁག་དང་དབྱར་གསེང་དང་དགུན་གསེང་སྐབས“ཉི་གཞོན་ཁྱིམ་མཚེས་དུས་ཆེན”དང“ཉི་གཞོན་བརྒྱ་སྟོན”སོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ནས། མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཀྱིས་མཉམ་དགའ་མཉམ་སྐྱིད་ཀྱི་རྣམ་པ་གཏོད་ཀྱི་ཡོད་ཅེས་ཐོ་ཤང་ཀྲེན་གྱིས་ངོ་སྤྲོད་བྱས།

ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་བྱང་ཆུས་ཨུད་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་པུའི་པུའུ་ཀྲང་ལི་ཡིའུ་ཤིན་གྱིས“སྡེ་ཁུལ་གྱི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ལ་དམིགས་ནས་གཞི་རིམ་གྱི་དྲ་མིག་བ་མང་པོ་ཞིག་ནི‘སྐད་གཉིས’ལ་བྱང་ཆུབ་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཏང་ཡོན་མང་ཚོགས་ཡིན” མདོ་ལ་ལམ་གྱི་སྡེ་ཁུལ་ནུབ་མའི་ཐོག་ཁང་སྟར་པ་རེ་རེའི་དོ་དམ་པ་དང་དྲ་མིག་བ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཏང་ཡོན་མང་ཚོགས་ཡིན། གྲོང་བྱང་ཆུས་ཀྱིས་ལས་གནས་དོ་སྙོམས་བཀོད་སྒྲིག་ལ་སྣང་ཆེན་བྱས་ཏེ་གཞི་རིམ་དུ་མི་རིགས་ཁག་གི་ཤེས་ལྡན་པ“ནང་འདྲེན”བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། མདོ་ལ་ལམ་གྱི་སྡེ་ཁུལ་ནུབ་མ་ཁོ་ནར་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཏང་ཡོན་ཀྲི་པུའུ་ཧྲུའུ་ཅིས་བཅུ་ཆ་གསུམ་བཟུང་ཡོད་ཅེས་བཤད་པ་རེད།

ལས་བྱེད་པ་བཀོད་སྒྲིག་ཡག་པོ་བྱས་ནས་ཞབས་འདེགས་དེ་བས་ལེགས་པ་ཞུས་པ། “ཁྱེད་ཀྱིས་ན་རྒས་ཁ་གསབ་ཀྱི་བསྐྱར་ཞིབ་དཔྱད་གཞི་ང་ལ་སྤྲོད་དང་། སྒྲུབ་ཚར་རྗེས་ངས་ཁྱེད་ལ་འབྲེལ་བ་བྱེད་ཀྱི་ཡིན”ཞེས་ཟླ་8ཚེས་28ཉིན་མི་རིགས་ལས་དོན་ཞབས་ཞུའི་སྐར་ཁུང་ནས་ལས་དོན་པ་སྒྲོལ་མ་གཡང་སྐྱིད་ཀྱིས་ངང་རྒྱུད་རིང་པོས་རྒན་པོ་ཞིག་ལ་བཤད། དེ་སྔོན། ཝུན་ཐིང་སྲང་ལམ་སྡེ་ཁུལ་ཏང་ཨུད་ཀྱི་ཧྲུའུ་ཅི་ལིའུ་ཚུའེ་ཆིང་གིས་ཚང་མའི་བསམ་འཆར་བསྡུ་ལེན་བྱས་ནས་མི་རིགས་ལས་དོན་ཞབས་ཞུའི་སྐར་ཁུང་བཙུགས་པ་རེད།

རིག་གནས་ལ་བརྟེན་ནས་ཡུལ་སྐོར་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་ཁག་མཉམ་འདྲེས་ཡག་པོ་བྱུང་བ། མདོ་ལ་ལམ་གྱི་སྡེ་ཁུལ་ནུབ་མའི་ཧོར་རིགས་ཏང་ཡོན་ཀྲའོ་ཁྲུན་ལན་ལ“ཕན་ཤིའུ་ཕར་ཆིན”གྱི་རྩལ་ནུས་རྨད་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡོད། ཧོར་རིགས་ཀྱི་ཕན་ཤིའུ་ཕར་ཆིན་ནི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་རྣམ་གྲངས་ཤིག་ཡིན། རྒྱུན་འཛིན་པ་ཀྲའོ་ཁྲུན་ལན་ལ་སྡེ་ཁུལ་དེའི་རིག་གནས་བྱེད་སྒོ་ཁང་དུ་ལས་དོན་ཁང་ཞིག་ཡོད་པར་གཞོན་ནུ་ལོ་ཆུང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་གཟའ་མཇུག་ཏུ་ཕན་ཤིའུ་ཕར་ཆིན་སྦྱོང་བར་ཡོང་གི་ཡོད། འདས་མ་ཐག་པའི་དབྱར་གསེང་སྐབས་ཀྲའོ་ཁྲུན་ལན་གྱིས་སྡེ་ཁུལ་གྱི་གདན་ཞུས་ལྟར“རྒན་གཞོན་ལག་གདང་སྦྲེལ་བའི”ཧོར་རིགས་ཀྱི་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་མྱོང་རོལ་གྱི་ཡུལ་སྐོར་བྱེད་སྒོ་ཞིག་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་པར་ཕྲུ་གུ་དང་ཁྱིམ་བདག་མང་པོ་ཞུགས་ཡོད་པ་རེད།

གཞོན་ནུ་ལོ་ཆུང་དབར་སྤེལ་རེས་བྱས་ནས“མྱུ་གུ་གསོ་སྐྱོང”བྱེད་པ་དང་། རིག་གནས་སྒྱུ་རྩལ་སྤེལ་རེས་བྱས་ནས“མི་སེམས་དྲོ་བར”བྱེད་པ། ཡུལ་སྐོར་གྱིས་ཕན་ཚུན་སྒར་རེས་རྣམ་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་བྱེད་པར“སྦྲེལ་ཟམ་སྐྲུན་པ”སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་བསྡུར་གྲངས་28.6%ཟིན་པའི་ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་དུ་མི་རིགས་ཁག་འགྲོ་འོང་དང་སྤེལ་རེས་མཉམ་འདྲེས་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པའི“བྱ་སྤྱོད་ཁག་བཅུ”སྤེལ་ནས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མི་སེམས་གཅིག་ཏུ་སྒྲིལ་བཞིན་ཡོད། མིག་སྔར། ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་གྲོང་ཁྱེར་རིམ་པའི“སེ་འབྲུའི་རྡོག་པོའི་ཁྱིམ་གཞིས”སྡེ་ཁུལ་67དང་། རྫོང་དང་ཆུས་རིམ་པའི“སེ་འབྲུའི་རྡོག་པོའི་ཁྱིམ་གཞིས”སྡེ་ཁུལ་167བཙུགས་ཡོད་པ་རེད།