གསར་འགོད་པར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནོར་སྲིད་སྡེ་ཚན་ནས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བར། འདི་ལོའི་ཟླ་བ་དང་པོ་ནས་བརྒྱད་པའི་བར་བོད་ཀྱི་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིར་བཏང་གི་སྤྱི་པའི་སྔོན་རྩིས་ཡོང་འབབ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་153.3ཟིན་པ་དེ་དུས་མཚུངས་ལས་30.3%འཕར་བ་དང་། དེ་ནི་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་འཕར་ཚད་ཀྱི་ལྡབ་3ཡིན་པ་རེད། དེའི་ཁྲོད་ཁྲལ་བསྡུའི་ཡོང་འབབ་དེ་ན་ནིང་གི་དུས་མཚུངས་ལས་50.5%འཕར་ནས་བསྡུར་ཚད་བཟུང་ཚད་67.6%འཕར་བ་དེ་ན་ནིང་གི་དུས་མཚུངས་ལས་བརྒྱ་ཆའི་གྲངས་9འཕར་ཡོད། དེ་ནི་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་བརྟན་པོའི་ངང་བསྐྱར་འཕར་བྱུང་བ་དང་བརྟན་ཐོག་ཡར་བརྩོན་བྱུང་བའི་ཐད་ཀའི་མཚོན་ཚུལ་ཞིག་རེད།

འདི་ལོ་ནས་བཟུང་། བོད་ཀྱིས་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ཤུགས་རྒྱག་ས་དེ་དངོས་ཚན་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཐད་བཞག་ནས་ཐོན་ལས་དང་པོ་ལེགས་སུ་གཏོང་བ་དང་། ཐོན་ལས་གཉིས་པ་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་བ། ཐོན་ལས་གསུམ་པ་གོང་མཐོར་གཏོང་བ་བཅས་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ལེགས་ཆར་གཞི་ཚུགས་ནས་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་དང་། ནུས་རྒྱུ་གཙང་མ། མཐོ་གསར་གྲངས་འཛིན། ཀུན་སྤྱོད་མཁའ་འགྲུལ། ལྗང་མདོག་བཟོ་ལས་སོགས་ཀྱི་གཙོ་གནད་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་ཤུགས་ཆེན་བཏང་བ་དང་། ཚོང་གཉེར་ཁོར་ཡུག་མུ་མཐུད་ལེགས་སུ་བཏང་བ། ལེ་ལག་ཚང་བའི་ནུས་པ་དང་། གཞི་རྒྱུ་གཙོ་བོ་འགན་ལེན། ཁྲོམ་རའི་བར་མཐོངས་སོགས་ནས་དམ་འཛིན་བྱ་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བཅས་བྱས་ཏེ། ཁེ་ལས་ལ་མ་དངུལ་གཏོང་བའི་མཉེན་ཆས་དང་མཁྲེགས་ཆས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་བཟང་པོ་བཏོད་དེ་བོད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་ལེགས་ཆ་མངོན་པའི་དེང་རབས་ཀྱི་ཐོན་ལས་མ་ལག་གང་མགྱོགས་བཙུགས་ཡོད། དཔལ་འབྱོར་ཡོང་འབབ་ཀྱི་སྟོན་གྲངས་ནི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མཚོན་ཚུལ་གལ་ཆེན་དང་རླུང་ཕྱོགས་སྟོན་རྟགས་ཤིག་རེད། རིམ་ཁག་ནོར་སྲིད་སྡེ་ཚན་གྱིས་ནོར་སྲིད་ཡོང་འབབ་ཀྱི་དོ་དམ་ལ་དམ་འཛིན་ནན་པོ་བྱེད་པ་དང་། འབབ་འཕར་གྱི་གཏིང་ཤུགས་སྔོག་འདོན་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་པ། ཁྲལ་རིན་གཉིས་གཅོག་གི་སྲིད་ཇུས་ཁག་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དོན་འཁྱོལ་བྱེད་པ། ཁེ་ལས་ཐོབ་ཁྲལ་གྱི་ས་གནས་ཀྱི་ལོངས་སྤྱོད་ཆ་ཤས་ཆག་ཡང་དང་རྩ་ཆག་གཏོང་བའི་སྲིད་ཇུས་མུ་མཐུད་ལག་བསྟར་བྱེད་པ། ཕྲན་ཚེགས་ཁེ་ལས་ཀྱི“དཔྱ་ཁྲལ་ལྔ་དང་གྲོན་དངུལ་གཉིས”ཆག་ཡང་དང་རྩ་ཆག་གཏོང་བའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་ནན་པོ་བཅས་བྱས་ཡོད། ཁེ་ལས་འབྲིང་ཆུང་ཕྲན་གསུམ་གྱི་མ་དངུལ་བསྡུ་སྒྲིལ་དང་འདེགས་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས་ཕྲན་ཚེགས་ཁེ་ལས་ཀྱི་མ་དངུལ་བསྡུ་སྒྲིལ་དང་ཁག་ཐེག་གི་གྲོན་དངུལ་གཅོག་པ་དང་བྱ་དགའི་ཁ་གསབ་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། ཁྲོམ་རའི་བྱེད་པོའི་ཁུར་པོ་ཡང་དུ་གཏོང་བ་དང་དཀའ་ངལ་སེལ་རོགས་བྱས་ཡོད། རླངས་འཁོར་དང་ཁྱིམ་སྤྱོད་གློག་ཆས་སོགས་ཚོང་ཟོག་འབོར་ཆེན་གྱི་འཛད་སྤྱོད་ལ་ཁྲིད་སྟོན་ཤུགས་ཆེན་དང་ནུས་རྒྱུ་གསར་པའི་རླངས་འཁོར་ཉོ་སྒྲུབ་ཁྲལ་ཆག་ཡང་དང་རྩ་ཆག་གཏོང་བའི་སྲིད་ཇུས་རྒྱུན་མཐུད་དང་ལེགས་སུ་བཏང་བས་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་ནོར་སྲིད་ཡོང་འབབ་ལ་ངོ་བོའི་ཐད་ནས་འགྱུར་ལྡོག་དང་གྲངས་འབོར་ཤུགས་ཆེན་འཕར་ཡོད།

བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་ནོར་སྲིད་སྡེ་ཚན་གྱིས་ནོར་སྲིད་ཐོན་ཁུངས་སྤྱི་འདོམས་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ནས་དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་ནོར་སྲིད་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ཕན་འབྲས་མཐོར་གཏོང་ལག་ལེན་ཤུགས་ཆེན་བསྟར་བ་དང་། གཏོང་ཡོང་གི་གྲུབ་ཆ་ལེགས་སུ་བཏང་བ། འཐབ་ཇུས་ཀྱི་གཙོ་གནད་ལས་འགན་དང་གཙོ་གནད་དམངས་འཚོ་འགན་ལེན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ། དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཉམས་ཞན་ལྷུ་ཚིགས་དང་འགག་རྩའི་ཁྱབ་ཁོངས་ལ་མ་དངུལ་གཏོང་ཤུགས་མུ་མཐུད་ཆེ་རུ་བཏང་བ། དགོས་ངེས་ཀྱི་གཏོང་སྒོའི་ཤུགས་ཚད་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་པ། ནོར་སྲིད་ཀྱི་སྔོན་རྩིས་དོ་དམ་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་པ། སྔོན་རྩིས་ལག་བསྟར་མགྱོགས་མྱུར་བྱེད་པ་བཅས་བྱས་པས་དཔལ་འབྱོར་འཁོར་རྒྱུག་སྤྱི་ཡོངས་ནས་འཕར་བ་དང་ལེགས་སུ་འགྲོ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་ཐེབས་ཡོད། ཟླ་བ་དང་པོ་ནས་བརྒྱད་པའི་བར་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིར་བཏང་གི་སྤྱི་པའི་སྔོན་རྩིས་གཏོང་སྒོ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་1550.6ཟིན་པ་དེ་ན་ནིང་གི་དུས་མཚུངས་ལས་17.2%འཕར་ནས་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་འཕར་ཚད་ཀྱི་ལྡབ་4.5ཟིན་ཡོད། དེའི་ཁྲོད་དམངས་འཚོ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་སློབ་གསོ་དང་། ཞིང་ནགས་ཆུ་གསུམ་གྱི་ལས་རིགས། སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་དང་ལས་ཞུགས། སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན། རིག་གནས། ནུས་རྒྱུ་བསྲི་ཚགས་དང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་སོགས་ཀྱི་གཙོ་གནད་གཏོང་སྒོའི་འཕར་ཚད་དེ་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་ཆུ་ཚད་ལས་མཐོ་བ་ཡོད།

འདི་ལོ་ནས་བཟུང་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་རིམ་ཁག་ནོར་སྲིད་སྡེ་ཚན་གྱིས་བརྟན་ཐོག་ཡར་འཕེལ་གྱི་ལས་ཀའི་རྩ་བའི་དགོངས་གཞི་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གསར་པ་ཆ་ཚང་བ་དང་། གནད་ལ་འཁེལ་བ། ཕྱོགས་ཡོངས་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་བ་དང་། རང་འགུལ་ངང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པར་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བ་དང་མཉམ་འདྲེས་བྱེད་པ། ས་མཐོའི་དཔལ་འབྱོར་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེན་གཏོང་བ། བརྟན་ལྷིང་དང་། འཕེལ་རྒྱས། སྐྱེ་ཁམས། མཐའ་སྟོབས་བཅས་ཀྱི“དོན་ཆེན་བཞི”ལ་དམིགས་པ་བཅས་བྱས་ཏེ་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་504བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ནས་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་མགྱོགས་སུ་བཏང་ཡོད། མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་136བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཏེ་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་གཏོང་བའི་འཐབ་ཇུས་ལག་ལེན་གཏིང་ཟབ་བསྟར་བ་དང་། ཚད་གཞི་མཐོ་བའི་ཞིང་ཁ་སོགས་ཞིང་འབྲོག་ལས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་པ། ཞིང་ལས་ཀྱི་ཕྱོགས་བསྡུས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་པ་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ཏེ་འབྲུ་རིགས་ཀྱི་བདེ་འཇགས་འགན་ལེན་བྱས་ཡོད། རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཆེད་དོན་མ་དངུལ་བསྡུ་སྒྲིལ་བྱས་ནས་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ལས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་ལེགས་སྒྱུར་རིམ་སྤོར་དང་འཐབ་ཇུས་རང་བཞིན་གྱི་གསར་དར་ཐོན་ལས་སྐྱེད་སྲིང་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ། སྲིད་ཇུས་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་དེ་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལེགས་ཆར་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་165བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ནས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་བོད་ལྗོངས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ་དང་། རི་ཆུ་ནགས་ཞིང་མཚོ་རྩྭ་བྱེ་འཁྱགས་བཅས་གཞི་གཅིག་ཅན་སྲུང་སྐྱོང་དང་ཉམས་གསོའི་ལས་གྲྭར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པ། སྐྱེ་ཁམས་ཁ་གསབ་ལམ་ལུགས་དང་སྐྱེ་ཁམས་ཁ་གསབ་མ་ལག་འཛུགས་པ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ཏེ། གཙོ་གནད་སྐྱེ་ཁམས་བྱེད་ནུས་ཁུལ་གྱི་སྤོ་སྒྱུར་གཏོང་སྤྲོད་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། རྩྭ་ཐང་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་གི་ཁ་གསབ་བྱ་དགའ་དང་སྐྱེ་ཁམས་ལས་གནས་ཀྱི་ཁ་གསབ་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཡོད། མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་ལ་སྤོ་སྒྱུར་གཏོང་སྤྲོད་སྒོར་དུང་ཕྱུར་69བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ནས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུའི་སྒྲིག་ཆས་ཀྱི་ཞན་ཆ་གསབ་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ནས་མཐའ་མཚམས་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་དང་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་སུ་བཏང་ཡོད། གཙོ་གནད་དམངས་འཚོ་འགན་ལེན་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པའི་ཐད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་དམངས་འཚོའི་བྱ་བ་དངོས་ཀྱི་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་129བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ནས་དམངས་འཚོའི་ལས་དོན་ཁག་དོན་ཐོག་ཏུ་འཁྱོལ་བར་སྐུལ་འདེད་ཧུར་ཐག་བཏང་སྟེ། མི་དམངས་ཀྱི་བདེ་རྩ་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།