ཉེ་ཆར། བོད་ཀྱིས་ཁག་དགུ་པ་དང་བཅུ་པའི་བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པ་དང་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་བསུ་སྐྱེལ་ཚོགས་ཆེན་འཚོགས་པ་རེད། ཁག་གསར་པའི་བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པས་རྒྱུག་མཐུད་དབྱུག་པ་བླངས་ནས་བོད་ལྗོངས་ཕ་ཡུལ་གཉིས་པར་བརྩིས་ཏེ། བརྗིད་ཆགས་དང་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་བོད་སྐྱོར་གྱི་ལེའུ་གསར་པ་མུ་མཐུད་རྩོམ་འགོ་ཚུགས།

བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པ་དང་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་ཁག་གིས་རི་ཀླུང་བརྒལ་ནས་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་བསྐྱོད་དེ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་པ་སྐྲུན་པར་བློ་གྲོས་དང་སྟོབས་ཤུགས་སྐྱེས་སུ་ཕུལ་ནས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་དང་མཉམ་དུ་འབད་འཐབ་བྱས་ཏེ། བོད་ཀྱི་བྱ་གཞག་ཁག་ལ་འཕེལ་རྒྱས་མྱུར་པོ་དང་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཡར་ཐོན་ཡོང་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་འཕགས་རང་བཞིན་གསོན་ཉམས་དོད་པོས་མངོན་པ།

ལྷ་ས་སྐྱིད་ཆུའི་ལྷོ་ངོས་སུ་མཚན་མོའི་གློག་འོད་ཆེམ་ཆེམ་འཕྲོ་བ་དང་གླུ་ལེན་གར་འཁྲབ་ཀྱི་རྣམ་པས་ཁེངས། དེ་གར་འཁྲབ་པའི་དངོས་ལྗོངས་ཟློས་གར་ཆེ་གྲས《འུན་ཤིང་ཀོང་ཇོ》བོད་ཀྱི་ཡུལ་སྐོར་རིག་གནས་ཀྱི་མིང་བྱང་དུ་གྱུར་པ་མ་ཟད། ད་དུང་ས་གནས་དེ་གའི་ཞིང་འབྲོག་པ་བརྒྱ་ཕྲག་ཙམ་འཁྲབ་སྟོན་ནང་ཞུགས་ནས་འབབ་འཕར་ཡོང་བར་སྐུལ་ཁྲིད་ཀྱང་ཐུབ་ཡོད།

2012ལོར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་ལྷ་ས་འདི་ཉིད་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཡུལ་སྐོར་གྲོང་ཁྱེར་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་ཆུ་ཚད་མཐོ་བའི་ཡུལ་སྐོར་འཁྲབ་སྟོན་ལེ་ཚན་ཞིག་གཏོད་དགོས་ཞེས་བཏོན་ཡོད། སྐབས་དེ་དུས་པེ་ཅིང་གི་བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པ་མཱ་ཤིན་མིང་གིས་ཚོགས་པ་དང་མཉམ་དུ་བརྗོད་གཞི་འདེམས་པ་དང་། གསར་རྩོམ་བྱེད་པ། ཀུང་སི་འཛུགས་པ། མ་དངུལ་བསྡུ་སྒྲིལ། འཁྲབ་སྟོན་པ་སྐོང་བསྡུ། འཁྲབ་ཁང་སྐྲུན་པ་བཅས་བྱས་ནས《འུན་ཤིང་ཀོང་ཇོའི》འཁྲབ་སྟོན་དེ་བསམ་བཀོད་ནས་མངོན་སུམ་དུ་འགྱུར་ཐུབ་པ་བྱས་ཡོད།

རང་བྱུང་ཆ་རྐྱེན་ཞན་པ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཞན་པ། ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་གཅིག་སྡུད་བྱེད་དཀའ་བ་སོགས་ཀྱི་རྐྱེན་ལས་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་རྗེས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཆུ་ཚད་དེ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་ཆུ་ཚད་དང་བསྡུར་ན་སྔར་བཞིན་ཅུང་རྗེས་ལུས་ཡིན་པ་མ་ཟད། རང་ངོས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཁོ་ནར་བརྟེན་ན་དུས་ཐུང་ནང་རྒྱལ་ཡོངས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གོམ་སྟབས་ཀྱི་རྗེས་ཟིན་ཐུབ་ཀྱི་མེད།

ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱིས་བོད་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་པའི་མཛད་ཕྱོགས་དང་སྲིད་ཇུས་ལག་ལེན་བསྟར་བ་དང་བོད་སྐྱོར་ལམ་སྲོལ་དང་བོད་སྐྱོར་བྱེད་སྟངས་ཟམ་མི་ཆད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བ——

1994ལོར་འཚོགས་པའི་ཀྲུང་དབྱང་གི་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་གསུམ་པའི་ཐོག རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱིས་བོད་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་རྒྱུའི་གལ་ཆེའི་ཐབས་ཇུས་བཏོན་ནས“ཁག་བགོས་འགན་འཁུར་དང་། ཁ་གཏད་རོགས་སྐྱོར། དུས་བཅད་བརྗེ་རེས”བཅས་ཀྱི་བོད་སྐྱོར་མཛད་ཕྱོགས་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཡོད།

2001ལོར་འཚོགས་པའི་ཀྲུང་དབྱང་གི་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་བཞི་པའི་ཐོག་ཞིང་ཆེན་དང་། གྲོང་ཁྱེར། གཞུང་ཁོངས་རྐང་འཛིན་ཁེ་ལས་ཁག་གཅིག་གིས་ཁ་གཏད་རོགས་སྐྱོར་གྱི་ལས་འགན་འཁུར་རྒྱུའི་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད།

ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། ཁ་གཏད་བོད་སྐྱོར་གྱི་རྩེ་རིམ་ཇུས་འགོད་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། ཁ་གཏད་བོད་སྐྱོར་ལས་དོན་གྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་ཟམ་མི་ཆད་པར་བཏོད་པ། རྒྱ་ཆེའི་བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པ་དང་ཤེས་ལྡན་མི་སྣས་འབད་འབུངས་ཧུར་བརྩོན་བཅས་བྱས་ནས་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོའི་ཡུན་རིང་བདེ་འཁོད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཆེད་ལེགས་སྐྱེས་གཟེངས་སུ་ཐོན་པ་ཕུལ་ཡོད། 2020ལོར་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཀྲུང་དབྱང་གི་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་བདུན་པའི་ཐོག ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱིས་བོད་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་ཡིན་པས་ངེས་པར་དུ་ཡུན་རིང་མཐའ་འཁྱོངས་དང་། ཉམས་མྱོང་ཕྱོགས་སྡོམ་ནན་ཏན། བོད་སྐྱོར་ལས་དོན་གྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་གཏོད་དགོས་པའི་ནན་བཤད་གནང་བ་རེད།

གངས་ལྗོངས་ས་མཐོའི་མང་ཚོགས་ཀྱིས་མེས་རྒྱལ་ཁྱིམ་ཚང་ཆེ་མོའི་དྲོ་སྐྱིད་ཚོར་བ།

ལོ་3འདས་ཀྱང་ཀྲུང་གོ་རྒྱ་མཚོའི་རྡོ་སྣུམ་ཚོགས་པ་ཚད་ཡོད་ཀུང་སིའི་བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པ་ཧྥུའུ་ཞའོ་ཡུས་ཀྱིས་ཉི་མ་རྫོང་ཆ་ཚང་སློབ་ཆུང་དུ་དང་ཐོག་སླེབས་དུས་ཀྱི་ཐབས་ཆག་གི་རྣམ་པ་སྔར་བཞིན་གསལ་པོ་ངེས་ཀྱི་ཡོད།

སྐབས་དེ་དུས་འདམ་རྫབ་ཀྱི་ལུས་རྩལ་ཐང་དུ་ཕྲུ་གུ་ཚོ་རྩེད་འཇོ་ཡག་པོ་ཞིག་ཀྱང་རྩེ་མི་ཐུབ་པ་མཐོང་སྐབས་ཧྥུའུ་ཞའོ་ཡུས་སེམས་པ་སྐྱིད་པོ་བྱུང་མེད། “ཇི་ལྟར་སྡུག་ཀྱང་ཕྲུ་གུ་སྡུག་མི་འཇུག ཇི་ལྟར་སྐྱོ་ཡང་སློབ་གསོ་སྐྱོ་མི་རུང་། ངེས་པར་དུ་སློབ་གྲྭར་འགྱུར་ལྡོག་གཏོང་དགོས་འདུག”སྙམ་པའི་བསམ་བློ་འཁོར།

རྣམ་གྲངས་འགོད་པའི་རེ་ཞུ་བྱས་པ་བརྒྱུད་སློབ་གྲྭའི་ཉལ་ཁང་ཉམས་བཟོ་སྒྱུར་བཀོད་དང་། སློབ་ཁྲིད་སྒྲིག་ཆས་སྒྲིག་བཀོད་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་སུ་གཏོང་བའི་ཕྱོགས་བསྡུས་སྒྱུར་བཀོད་རྣམ་གྲངས་ལ་ཀྲུང་གོ་མཚོ་སྣུམ་བོད་སྐྱོར་མ་དངུལ་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་པ་རེད།

ད་ཆ་གཙང་སྦྲ་དོད་ཅིང་གྲལ་འགྲིག་པའི་ཉལ་ཁང་དང་། ཁོད་སྙོམས་པའི་འགྲོ་ལམ། སྒྲིག་བཀོད་ཆ་ཚང་བའི་ལུས་རྩལ་ཐང་ཆེན་བཅས་ཡོད་པས་ཉི་མ་རྫོང་ཆ་ཚང་སློབ་ཆུང་རྣམ་པ་གསར་རྐྱང་ཞིག་ཏུ་གྱུར། “སློབ་གྲྭ་ཇེ་ལེགས་སུ་ཕྱིན་སོང་། ང་ཚོར་ལན་ཆིའུ་སྤོ་ལོའི་ཐང་གསར་པ་ཡོད”ཅེས་ལོ་རིམ་དྲུག་པའི་འཛིན་གྲྭ་དང་པོའི་སློབ་མ་ཚེ་རིང་རྡོ་རྗེས་བཤད།

ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན་བོད་སྐྱོར་ལས་དོན་སྔར་བས་ཚད་ལྡན་ཅན་དུ་གྱུར་ཡོད། ཁ་གཏད་བོད་སྐྱོར་ཞིང་ཆེན་དང་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་ས་གནས་དེ་གའི་ལོ་འཁོར་གོང་མའི་ས་གནས་ནོར་སྲིད་ཀྱི་སྤྱིར་བཏང་སྔོན་རྩིས་ཀྱི་སྟོང་ཆ་གཅིག་ལྟར་བོད་སྐྱོར་མ་དངུལ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད། བོད་སྐྱོར་རྣམ་གྲངས་དང་མ་དངུལ་སྤྱོད་སྐབས“གཟིགས་སྐྱོང་གཉིས”དང“80%གཉིས”ཀྱི་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་ནན་ཏན་བྱས་ནས་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་དང་། གཞི་རིམ། དམངས་འཚོ་བཅས་ལ་ཕྱོགས་ཏེ“80%ཡན་གྱི་བོད་སྐྱོར་མ་དངུལ་དམངས་འཚོའི་ཁྱབ་ཁོངས་དང་། གཞི་རིམ། ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་དུ་སྤྱོད་རྒྱུའི”འགན་ལེན་བྱས་ཡོད།

ཁག་དགུ་པའི་བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པ་དང་ཤེས་ལྡན་མི་སྣར་ཆ་མཚོན་ན། བསྡོམས་རྩིས་ལས་མངོན་པར། ལོ་གསུམ་རིང་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་དམངས་འཚོའི་རྣམ་གྲངས་627ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ལས་རིགས་ཁག་སྐུལ་སློང་བྱས་ཏེ། བོད་ལ་དངུལ་དང་དངོས་པོ་ཞལ་འདེབས་སྒོར་དུང་ཕྱུར་4ལྷག་ཙམ་བརྒྱབ་པར་མི་ཁྲི་1.8ལྷག་ཙམ་གྱི་དཀའ་ངལ་སེལ་རོགས་དང་སློབ་ཡོན་ཐད་བཏང་བ་དང་། མང་ཚོགས་དུད་ཚང་3215ལ་ཆ་སྒྲིག་རོགས་སྐྱོར་བྱས་ནས་མང་ཚོགས་ལ་བྱ་བ་དངོས་དང་བྱ་བ་བཟང་པོ་4200ལྷག་ཙམ་བསྒྲུབས་ཏེ། བོད་ཀྱི་དམངས་འཚོ་ལེགས་གཏོང་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རམ་འདེགས་བྱས་ཡོད།

ས་མཐོའི་འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོའི་ཁྲོད་ཀྱི་བོད་སྐྱོར་གྱི་མཚོན་རྟགས།

པེ་ཅིང་ལམ་དང་ཅང་སུའུ་ལམ་ནི་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཤར་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ལམ་བུ་གཙོ་བོ་གཉིས་རེད། པེ་ཅིང་གྲོང་ཁྱེར་དང་ཅང་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱིས་ཁ་གཏད་རོགས་སྐྱོར་བྱས་ནས་བསྐྲུན་པའི་ལམ་བུ་དེ་གཉིས་ཀྱི་ལམ་རྒྱུད་དུ་ཐོག་བརྩེགས་ཁང་ཆེན་མང་བ་དང་འཁྲུག་ཆ་དོད་ཅིང་། ལམ་རྒྱུད་ཀྱི་ལྷ་ས་གསོལ་མགྲོན་ཁང་དང་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ཚོགས་ཁང་སོགས་བོད་སྐྱོར་ལས་གྲྭ་དེ་དག་སྔ་ས་ནས་བོད་ཀྱི་ས་ཆའི་མཚོན་རྟགས་ཀྱི་འཛུགས་སྐྲུན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།

ས་མཐོའི“བྱིའུ་ཚང”ཞེས་འབོད་པའི་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་མང་ཚོགས་རིག་གནས་ལུས་རྩལ་ལྟེ་གནས་དང་། འབྲི་ཏ་ས་འཛིན་བཏབ་པའི་མངའ་རིས་ས་ཁུལ་སྒར་རྫོང་སྐྱེ་ཁམས་ཞིང་ལས་ཐོན་ལས་གླིང་། གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་མི་དམངས་སྨན་ཁང་ཁུལ་གསར་སོགས་གསར་གཏོད་རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་གྲངས་ཚང་མར་བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པ་དང་ཤེས་ལྡན་མི་སྣའི་བློ་གྲོས་དང་སྟོབས་ཤུགས་འདུས་ཡོད།

1994ལོ་ནས་ད་བར། བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པ་དང་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་12000ཙམ་སྔ་རྗེས་སུ་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་སླེབས་ཡོད། ཁོང་ཚོས་ཁྱིམ་ཚང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བརྩེ་བ་ཟབ་མོ་བཅངས་ཏེ། ཁ་གཏད་བོད་སྐྱོར་ཞིང་ཆེན་དང་གྲོང་ཁྱེར་ཁག་དང་མཐུན་སྦྱོར་བྱེད་རྒྱུར་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་སྟེ། བོད་སྐྱོར་ཞིང་ཆེན་དང་གྲོང་ཁྱེར་དང་མཐུན་སྦྱོར་འཕེལ་རྒྱས་དང་། ཐོན་ལས་མཉམ་ལས། དེ་བཞིན་བོད་སྐྱོར་ལས་དོན་དོ་དམ་བཅས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་འཚོལ་ཞིབ་ཀྱིས་དཔལ་འབྱོར་བོད་སྐྱོར་དང་། ཐོན་ལས་བོད་སྐྱོར། ཚན་རྩལ་བོད་སྐྱོར། དབུལ་སྐྱོར་བོད་སྐྱོར་སོགས་སྤྱི་འདོམས་མཉམ་འདྲེས་བྱས་ནས། མ་དངུལ་སྤྲོད་པ་དང་རྣམ་གྲངས་སྐྲུན་པའི“གཞན་བརྟེན་རྣམ་པའི”རོགས་སྐྱོར་ནས་ཐོན་ལས་སྐྱེད་སྲིང་དང་ལག་རྩལ་རྒྱབ་སྐྱོར་སོགས་ཀྱི“རང་བརྟེན་རྣམ་པའི”རོགས་སྐྱོར་ལ་རིམ་བཞིན་གྱུར་བ་རེད།

ལོ་10ཡི་རིང་། བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་2012ལོའི་སྒོར་དུང་ཕྱུར་710ནས་2021ལོའི་སྒོར་དུང་ཕྱུར་2080བར་འཕར་བ་དང་། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་བཀོལ་སྤྱོད་ཆོག་པའི་ཡོང་འབབ་2012ལོའི་སྒོར་5698ནས་སྒོར་16935བར་མང་དུ་ཕྱིན་པ། མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་སྔོན་དཔག་ཚེ་ཚད་ལོ་72.19ཟིན་པ། གཞུང་ལམ་གྱི་སྤྱིའི་ལམ་ཐག་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་6.52ནས་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་12.07བར་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད།

འདི་ནི་བོད་ལྗོངས་ཆབ་མདོ་གྲོང་ཁྱེར་འཇོ་མདའ་རྫོང་མཁར་སྒང་གྲོང་ཚོར་ཐེན་ཅིན་གྱི་བོད་སྐྱོར་སྨན་པ་ཝང་ཕེ་ཧྭ(དཀྱིལ)ཡིས་ཡུལ་མིར་འོས་འགན་ནད་བརྟག་སྨན་བཅོས་བྱེད་བཞིན་པ། (2020ལོའི་ཟླ་9ཚེས་26ཉིན་པར་བླངས)

འདི་ནི་པེ་ཅིང་གི་བོད་སྐྱོར་སྨན་པ་ཝང་ཞའོ་ཐིང(གཡས)གིས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྨན་ཁང་གི་ནད་ཁང་དུ་ནད་པར་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་བཞིན་པ། (2020ལོའི་ཟླ་2ཚེས་23ཉིན་པར་བླངས)