1984ལོར་བོད་ཀྱི་དོན་དངོས་ལ་དམིགས་ནས་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་ལྗོངས་ཕྱིར་བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་འཛུགས་པ་དང་བོད་ལྗོངས་འཛིན་གྲྭ་འཛུགས་པའི་ཐབས་ཇུས་གལ་ཆེན་བཏོན་ཡོད། འབྲེལ་ཡོད་བསྡོམས་རྩིས་གྲངས་གཞི་ལས་མངོན་པར་གཞིགས་ན། 2020ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་བོད་ལྗོངས་འཛིན་གྲྭས(འབྲིང་རིམ་ལས་རིགས་འཛིན་གྲྭ་ཚུད་པ)ཁྱོན་སློབ་མ་ཁྲི་14.3བསྡུས་ནས་འབྲིང་རིམ་ཆེད་ཚན་ཡན་གྱི་རིམ་པ་ཁག་དང་རིགས་ཁག་གི་ཤེས་ལྡན་པ་ཁྲི་5.6ལྷག་ཙམ་གསོ་སྐྱོང་བྱས་ཡོད།

བོད་ལྗོངས་འཛིན་གྲྭའི་སྲིད་ཇུས་ནི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ལ་ཐུགས་ཁུར་དང་གཟིགས་སྐྱོང་གནང་བའི་མཚོན་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ནས་ལོ་ངོ་70སོང་རིང་ཏང་གི་ཡང་དག་པའི་ཁྲིད་སྟོན་འོག་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་མེས་རྒྱལ་དང་དབུགས་ལམ་གཅིག་གྱུར་དང་། བདེ་སྡུག་མཉམ་མྱོང་། གཅིག་སེམས་གཅིག་སྦྲེལ། ཐུན་མོང་ཐོག་མཐུན་སྒྲིལ་འབད་འཐབ། ཐུན་མོང་ཐོག་དར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་ཡོང་བ་བཅས་བྱས་པས་སྐྱེ་བོ་ཀུན་གྱིས་དོ་སྣང་བྱེད་པའི་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་ཡོད།

མི་རིགས་ཁག་གི་བུ་ཕྲུག་འདྲ་མཉམ་ངང་སྤྱི་ཚོགས་ལས་དོན་བཅོས་སྐྱོང་ནང་ཞུགས་པ།

“ཏང་དང་སྲིད་གཞུང་གི་རོགས་རམ་འོག་ད་ཆ་ང་ཚོ་ཏེང་པ་བའི་འཚོ་བར་སེམས་ཁྲལ་གང་ཡང་མི་འདུག ང་ཚོས་མི་རབས་རྗེས་མ་ཚོར་ཏེང་པ་བའི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་དུ་བཅུག་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་རྩ་བ་གཏན་ནས་བརྗེད་དུ་འཇུག་གི་མིན”ཞེས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་རྫ་ཡུལ་རྫོང་རྫ་ཡུལ་རོང་སྨད་གྲོང་རྡལ་ཏེང་པ་བའི་གྲོང་གསར་གྱི་གྲོང་མི་ཞ་ཏེན་ཞ་ཡིས་2021ལོའི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཚོགས་འདུ་གཉིས་ཀྱི་ཐོག་ཏེང་པ་བའི་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱེད་དགོས་པའི་གྲོས་འགོ་བཏོན་པ་རེད། གྲོས་འགོ་བཏོན་པ་ཕུད་ཞ་ཏེན་ཞ་ཡིས་ལོ་10ལྷག་ཙམ་སྤྱད་དེ་ཏེང་པ་བའི་དམངས་སྲོལ་རིག་གནས་བཤམས་སྟོན་ཁང་བཙུགས་པ་དང་ཁེར་རྐྱང་བཤམས་སྟོན་ཁང་8ནང་གི་ཏེང་པ་བའི་འཚོ་བའི་ཉམས་འགྱུར་མཚོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་དངོས་200ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་དེ་དག་གིས་ཏེང་པ་བའི་འཚོ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་འཕོ་འགྱུར་བརྗོད་པ་ལྟར་སྣང་།

1965ལོར་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དབུ་བརྙེས་པ་མཚོན་རྟགས་སུ་བྱས་ཏེ་བོད་དུ་མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་འགོ་ཚུགས་པས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཁེ་དབང་འགན་ལེན་གང་ལེགས་ཐུབ་ཅིང་། མིག་སྔར་བོད་དུ་རིམ་ཁག་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་ཁྲི་3.5ལྷག་ཙམ་དང་སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན་8000ལྷག་ཙམ་ཡོད་པའི་ནང་90%ནི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་རེད། ལྷོ་ཁ་དང་། ཉིང་ཁྲི། ཆབ་མདོ་བཅས་གྲོང་ཁྱེར་གསུམ་གྱི་མི་འབོར་ཅུང་ཉུང་བའི་མི་རིགས་འདུས་སྡོད་ཁུལ་དུ་ཁྱོན་མི་རིགས་ཤང་9བཙུགས་པའི་ནང་མོན་པ་མི་རིགས་ཤང་5དང་། ལྷོ་པ་མི་རིགས་ཤང་3 འཇང་མི་རིགས་ཤང་1བཅས་ཡོད་པ་དང་། མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་འདྲ་མཉམ་ངང་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་གནས་ཀྱི་ལས་དོན་དོ་དམ་ནང་ཞུགས་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཆ་ཁྲིམས་ལྟར་འགན་ལེན་བྱུང་བ་དང་ཞ་ཏེན་ཞ་ནི་དེའི་ནང་གི་མཚོན་བྱེད་ཅིག་རེད།

མི་རིགས་ཁག་གི་བུ་ཕྲུག་གིས་མཐུན་སྒྲིལ་རོགས་རེས་བྱས་ནས་མཛེས་སྡུག་དང་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་བོད་ལྗོངས་མཉམ་དུ་བསྐྲུན་པ།

ངག་དབང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན། ཁོང་ལ་བཀའ་དྲིན་ཆེ་ཤོས་ནི་ཀོང་ཏུང་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཁག་དགུ་པའི་བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པ་ཐན་ཆུང་རེད། ངག་དབང་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཉིང་ཁྲི་གྲོང་ཁྱེར་སྨན་གླིང་རྫོང་བཀྲ་ཤིས་རབ་བརྟན་ཤང་ཚལ་མི་གྲོང་ཚོ་ནས་ཡིན་པ་དང་། ཁོང་གི་བུ་ཟླ་བ་བཀྲ་ཤིས་2020ལོར་མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་ལོ་རིམ་གསུམ་པ་ཐོན་སྐབས་གཅིན་སྙི་ཟགས་ཁུའི་ནད་ཕོག་ནས་ཡུན་རིང་སྨན་བཏང་སྟེ་ཚོད་འཛིན་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། བུ་མོ་བདེ་སྐྱིད་ཆོས་སྒྲོན་ལ་ཆུང་དུས་ནས་བརྒྱལ་གཟེར་ཕོག་པ་དང་ལོ་18ལ་སླེབས་ཀྱང་ད་དུང་དམའ་འབྲིང་ལོ་རིམ་གཉིས་པ་འགྲིམ་བཞིན་ཡོད། ཆུང་མ་བཅོ་ལྔ་ལྷ་མོས་ཕྲུ་གུར་ལྟ་རྟོག་བྱེད་ཆེད་ཁྱིམ་ནས་ཁ་བྲལ་མྱོང་མེད་། འཚོ་བའི་ཁུར་པོ་ལྕི་པོ་ཡོད་རུང་ངག་དབང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་གཉའ་ཞུམས་ནས་མ་བསྡད་པར་2018ལོར་དངུལ་བུན་གཡར་ནས་སྐྱེལ་འདྲེན་རླངས་འཁོར་ཞིག་ཉོས་ཏེ་ཞིང་ལས་ཞོར་དུ་སྐྱེལ་འདྲེན་ལས་ལ་གཞོལ་ནས་འཚོ་བ་འཁྱོལ་ཐབས་བྱས།

2020ལོའི་ཟླ་4པར། ཐན་ཆུང་དང་ངག་དབང་ཚུལ་ཁྲིམས་དབར་ཆ་སྒྲིག་གཉེན་འཚོལ་གྱི་ཁྱིམ་ཚང་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ནས་ངག་དབང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཁྱིམ་གྱི་འཚོ་བར་འགྱུར་ལྡོག་གསར་པ་བྱུང་ཡོད། ཐན་ཆུང་གིས་བདེ་སྐྱིད་ཆོས་སྒྲོན་ཁྲིད་དེ་ཀོང་ཏུང་ཞིང་ཆེན་གྱི་བོད་སྐྱོར་སྨན་བཅོས་རིགས་གཅིག་མཁས་ཅན་ཞིང་ཧྲི་ཧུའེ་བཙལ་ནས་སྨན་བཅོས་བྱས་པ་དང་། འབྲེལ་ཡོད་བརྟག་དཔྱད་བྱས་རྗེས་རྗེས་མཐུད་ཀྱི་སྨན་བཅོས་ཇུས་གཞི་མགྱོགས་མྱུར་གཏན་འཁེལ་བྱས་པས་བདེ་སྐྱིད་ཆོས་སྒྲོན་གྱི་ནད་གཞི་རིམ་བཞིན་དྲག་སྐྱེད་བྱུང་ཡོད།

འབྱུང་འགྱུར་གྱི་འཚོ་བ་ཡག་པོ་ཇི་ལྟར་སྐྱེལ་དགོས་སམ། ངག་དབང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་བསམ་བློ་ཡང་ཡང་བཏང་རྗེས་རྟག་ཏུ་གཞན་གྱི་རོགས་རམ་ཁོ་ནར་རྟེན་འདོད་བྱེད་ཀྱི་མེད། ཀོང་ཏུང་ཞིང་ཆེན་གྱི་བོད་སྐྱོར་ལས་དོན་རུ་ཁག་ཁག་དགུ་པས་ཚལ་མི་གྲོང་ཚོར་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་པའི་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་གྱི་རིམ་སྤོར་ལས་གྲྭ་མཐོང་སྐབས། ཁོང་གིས་ཐན་ཆུང་བཙལ་ནས་ཁང་པའི་རྒྱབ་མདུན་དུ་འབྲས་ཤིང་འདེབས་པའི་རེ་བ་བཏོན། “ཡུལ་སྐོར་བ་མང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་འབྲས་ཤིང་ལའང་འབྲས་བུ་སྨིན་ནས་ཡུལ་སྐོར་བས་འཐུ་ཆོག་གི་ཡོད” བོད་སྐྱོར་ལས་བྱེད་པས་ངག་དབང་ཚུལ་ཁྲིམས་ལ་གང་མགྱོགས་སྡོང་ཕྲུག་གི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་རོགས་བྱས་པ་མ་ཟད། ཁོང་ལ་ཇི་ལྟར་འདེབས་དགོས་མིན་སྐོར་མཛུབ་ཁྲིད་ཀྱང་བྱས་པ་རེད།

ད་ཆ་ངག་དབང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཁང་པའི་རྒྱབ་ཀྱི་རི་སྟེང་དུ་སེའུ་སྡོང་དང་ཀུ་ཤུའི་སྡོང་པོར་ལོ་འདབ་རྒྱས་པ་དང་སྐྱེ་འཚར་ལ་མི་རྣམས་དགའ་འོས་པ་ཞིག་ཡོད།

འདི་ལོའི་ཟླ་7པར། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཉིང་ཁྲི་གྲོང་ཁྱེར་བྲག་ཡིབ་ཆུས་ཉིང་ཁྲི་གྲོང་རྡལ་ཀ་ལ་གྲོང་ཚོར་གཟིགས་ཞིབ་གནང་སྐབས། ཀ་ལ་གྲོང་ཚོའི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་འཚོ་བ་ནི་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ནས་ལོ་ངོ་70སོང་རིང་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་གྲུབ་འབྲས་ཀྱི་མཚོན་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་པ་དང། འདི་ག་ནི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་མེ་ཏོག་རབ་ཏུ་བཞད་པའི་ས་ཆ་ཞིག་རེད་ཅེས་མཛུབ་སྟོན་གནང་བ་རེད། ད་ཆ་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་མེ་ཏོག་གང་སར་བཞད་པ་དང་མི་རིགས་ཁག་གི་བུ་ཕྲུག་ཚོས་ཕྱར་བ་གྲུ་འདེགས་དང་འདྲ་མཉམ་གྱི་ལྟ་སྟངས་བཟུང་ནས་དེ་བས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་བོད་ཀྱི་འབྱུང་འགྱུར་ལ་འབད་འཐབ་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

མི་རིགས་ཁག་གི་བུ་ཕྲུག་གིས་འབད་འབུངས་ཡར་བརྩོན་བྱས་ནས་ཐུན་མོང་ཐོག་བསྐྱར་དར་རླབས་པོ་ཆེའི་ཕུགས་འདུན་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པ།

འདི་ལོ་ལོ་30ལ་སླེབས་པའི་ཟླ་བ་ཆོས་སྒྲོན་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་སྒྱུ་རྩལ་ཚན་ཁག་ནས་ཐོན་པ་དང་ལྷ་མོ་འཁྲབ་སྟོན་ལ་ཞུགས་ནས་ལོ་10སོང་ཡོད། “རང་ཉིད་ཆུང་དུས་སུ་སྤོ་ལགས་དང་མཉམ་དུ་ནོར་བུ་གླིང་ཁ་དང་རྫོང་རྒྱབ་ཀླུ་ཁང་སོགས་སུ་ལྷ་མོ་ལྟ་བར་འགྲོ་མྱོང་ཡོད། ད་ཆ་ལས་ཀའི་ཞོར་དུ་ངས་ཕྲུ་གུ་ཚོར་ལྷ་མོའི་ཤེས་བྱ་དྲིལ་བསྒྲགས་དང་ཁྱབ་གདལ་བཏང་ནས་བོད་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དར་སྤེལ་གཏོང་བཞིན་ཡོད”ཅེས་བརྗོད།

དོན་དངོས་ཐོག་ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་བོད་ཀྱིས་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྣམ་གྲངས་སྲུང་སྐྱོང་དང་། རྒྱུན་འཛིན། འཕེལ་རྒྱས། དྲིལ་བསྒྲགས་བཅས་བྱེད་ཤུགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་བསྟུན་ནས། ལྷ་མོ་དང་བོད་སྨན་སོགས་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྣམ་གྲངས་ལ་མི་དེ་བས་མང་བས་རྒྱུས་མངའ་ལོན་ཡོད། 2006ལོ་ནས་བཟུང་། ཀྲུང་དབྱང་ནོར་སྲིད་ཀྱིས་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་2.09བཏང་བ་དེ་དག་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་གྲངས་སྲུང་སྐྱོང་དང་། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པའི་མྱུར་སྐྱོབ་རང་བཞིན་གྱི་ཟིན་ཐོ། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་རྒྱུན་འཛིན་པ་གསོ་སྦྱོང་། དེ་བཞིན་རྒྱུན་འཛིན་པར་ཁྲིད་སྦྱོང་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་བར་རོགས་སྐྱོར། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོང་དང་བེད་སྤྱོད་རྣམ་གྲངས་ཀྱི་རྟེན་གཞི་འཛུགས་སྐྲུན་སོགས་ལ་སྤྱད་པ་རེད། མིག་སྔར་བོད་དུ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་མིའི་རིགས་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་བརྩམས་ཆོས་3དང་། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་གྲངས་89 རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་96 རང་སྐྱོང་ལྗོངས་རིམ་པའི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་གྲངས་460 རང་སྐྱོང་ལྗོངས་རིམ་པའི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་522བཅས་ཡོད་པ་རེད།

འདི་ལོའི་ཟླ་7པར། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་བོད་དུ་གཟིགས་ཞིབ་གནང་སྐབས། མིག་སྔར་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་རྒྱང་སྐྱོད་ལམ་བུ་གསར་པར་སྐྱོད་འགོ་ཚུགས་པ་དང་བོད་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགོ་འཛུགས་ས་གསར་པར་གནས་ཡོད། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་འགྲོ་ལམ་དུ་བསྐྱོད་པ་དང་། ཕྱར་བ་གྲུ་འདེགས་ཀྱིས་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ཚེ། ང་ཚོས་དུས་བཀག་ལྟར་ལོ་བརྒྱ་གཉིས་པའི་འབད་འཐབ་དམིགས་ཚད་མངོན་འགྱུར་དང་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་བསྐྱར་དར་རླབས་པོ་ཆེའི་ཀྲུང་གོའི་ཕུགས་འདུན་མངོན་འགྱུར་ཡོང་ངེས་རེད་ཅེས་གསུངས་པ་རེད།

ད་ཆ་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་མི་རིགས་ཁག་གི་བུ་ཕྲུག་ཚོས་གསོ་རླུང་དཀོན་ཡང་སྙིང་སྟོབས་མི་ཉམས་པ་དང་། དཀའ་ཚེགས་ཆེ་ཡང་དཀའ་སྡུག་ལ་མི་སྐྲག་པ། མཚོ་རྩིས་མཐོ་ཡང་བསམ་པའི་གོ་རྟོག་དེ་བས་མཐོ་བ་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས་མཐུན་སྒྲིལ་རོགས་རེས་དང་འབད་འབུངས་ཡར་བརྩོན་བྱས་ཏེ་མཛེས་སྡུག་དང་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་བོད་ལྗོངས་འཛུགས་སྐྲུན་དང་ཐུན་མོང་ཐོག་བསྐྱར་དར་རླབས་པོ་ཆེའི་ཕུགས་འདུན་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པའི་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་ལམ་དུ་གོམ་ཞེང་ཆེན་པོས་མདུན་སྐྱོད་བྱེད་བཞིན་མཆིས།