ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་། གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རྒྱུ་དེ་འཐབ་ཇུས་རང་བཞིན་དང་། རྨང་གཞིའི་རང་བཞིན། ཕུགས་ཕན་རང་བཞིན་བཅས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་བརྩིས་ནས་དམ་འཛིན་བྱས་ཏེ། “ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་གཅིག་མཐུན་འདུས་གྲུབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བརྟན་པོ་འཛུགས་པའི”གཙོ་རྐང་ལ་དམ་པོར་དམིགས་པ་དང་། “གཅིག་མཚུངས་དྲུག”གི་ལས་འགན（འབྱོར་འབྲིང་སྤྱི་ཚོགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བསྐྲུན་རྒྱུ་དེ་དེང་རབས་ཅན་དུ་གྱུར་པའི་གོམ་སྟབས་དང་གཅིག་མཚུངས་དང་། སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུའི་སྤུས་ཚད་གཅིག་མཚུངས། ཁྲིམས་སྐྱོང་འགན་སྲུང་དབང་ཆ་གཅིག་མཚུངས། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་སེམས་པ་གཅིག་མཚུངས། བསམ་པའི་ཁྱིམ་གཞིས་འཛུགས་སྐྲུན་གཅིག་མཚུངས། ཞི་མཐུན་སྤྱི་ཚོགས་འཛུགས་སྐྱོང་གཅིག་མཚུངས་བཅས）ལ་དམིགས་པ། “རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དཔེ་བཟང་གྲོང་ཁྱེར”འཛུགས་གཏོད་ཀྱི་དམིགས་ཚད་ལ་དམིགས་པ། མི་ཆོས་རིག་གནས་ཅན་དང་། མང་ཚོགས་ཅན། དངོས་གཞི་ཅན་བཅས་ཀྱི་འཛུགས་གཏོད་ལས་དོན་གཏིང་ཟབ་སྤེལ་ནས་འབད་འབུངས་སྟོབས་བརྩོན་དང་སྙིང་རུས་གཏན་འཁྱོངས་ཀྱིས་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་བྱ་གཞག་གཏིང་ཟབ་ཀྱི་ཕྱོཌ་སུ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་རྒྱུར་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་ཀྱིས་ཁུར་མཉམ་ལེན་དང་དོན་སྤྱི་སྒྲུབ་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་ཡང་དག་པའི་ཁ་ཕྱོགས་སྟངས་འཛིན་བྱས་པ།

སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་བསྟན་དོན། “ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་ཁོ་ནས་མ་གཏོགས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཆེ་མོ་མངོན་འགྱུར་བྱེད་མི་ཐུབ་པ་དང་། ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཁོ་ནས་མ་གཏོགས་མི་རིགས་ཁག་གོང་བུ་གཅིག་ཏུ་སྒྲིལ་བ་དང་། མི་རིགས་ཁག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ། མི་རིགས་ཁག་དར་རྒྱས་ཡོང་བ་བཅས་བྱེད་མི་ཐུབ”

གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འདུ་འགོད་དང་དམངས་སེམས་ཀྱི་འདུ་འགོད་གལ་ཆེན་ཞིག་དང་། མང་ཚོགས་ཀྱི་ལས་དོན་ཆེ་ཤོས་ཤིག ཚད་གཞི་དང་ཡང་ཡང་སྡུར་བ་དང་ལྷག་བསམ་ཟོལ་མེད་ངང་མིག་བལྟོས་བྱེད་པའི་ཞིབ་བཤེར་གལ་ཆེན་ཞིག ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་མཛད་ཇུས་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཏང་ཨུད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་བཀོད་སྒྲིག་གལ་ཆེན་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་བྱེད་པའི་བྱ་ཐབས་གལ་ཆེན་ཞིག དམངས་འཚོ་ལེགས་གཏོང་དང་མི་སེམས་གཅིག་སྒྲིལ་གྱི་གཞི་རྟེན་གལ་ཆེན་ཞིག “ཐོག་མའི་བསམ་འདུན་མ་བརྗེད་པར་འགན་འཁྲི་བློ་ལ་བརྟན་པོར་འཆང་བའི”བརྗོད་དོན་གཙོ་བོའི་སློབ་གསོའི་ལས་དོན་གྱི་དམ་འཛིན་བྱ་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་མྱུར་པོ་དང་ཡུན་རིང་བདེ་འཁོད་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ཐབས་ལམ་གལ་ཆེན་ཞིག་བཅས་ལ་བརྩིས་ཡོད།

གྲོང་ཁྱེར་ཡོངས་ཀྱིས་གཞི་རིམ་ཏང་འཛུགས་སྐྱོང་གི“བྱ་བ་དངོས་བཅུ་གཉིས”ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་དང་། མཐའ་མཚམས་ཏང་འཛུགས་སྐྱོང་གི་གསར་བརྗེའི་བར་ཁྱམས་འདུ་འགོད་ལག་བསྟར་ཤུགས་ཆེན། གྲོང་ཚོ（གྲོང་ལྷན）གྱི་ལས་བྱེད་པ་དང་ཏང་དོན་ལས་དོན་པའི་བྱང་ཚད་དང་འཇོན་ཐང་ཆེར་གཏོང་གི་འདུ་འགོད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་བསྟར། བཟོ་ཚོགས་དང་། གུང་གཞོན་སྡེ་ཚོགས། བུད་མེད་མཉམ་འབྲེལ་ལྷན་ཚོགས་སོགས་ཚོགས་པའི་རྩ་འཛུགས་གྲོང་ཚོ（གྲོང་ལྷན）ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པར་སྐུལ་འདེད། གཞི་རིམ་ཏང་རྩ་འཛུགས་ཏང་གི་བཀའ་ལ་ཉན་པ་དང་། ཏང་གི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ། མཐུན་སྒྲིལ་བྱེད་མཁས་པ། འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཤེས་པ། ཕྱུག་པོ་ཆགས་ཐུབ་པ། བརྟན་ལྷིང་འགན་སྲུང་ཐུབ་པ། གནད་དོན་འཕྲད་སྐབས་མགོ་མི་རྨོངས་པ། འགག་རྩའི་དུས་སུ་ནུས་པ་འདོན་ཐུབ་པ་བཅས་ཀྱི་སྲ་ཞིང་བརྟན་པའི་དམག་འཐབ་མཁར་རྫོང་ཞིག་ལ་ཧུར་ཐག་སྐྲུན་པ། གཞི་རིམ་སྟོབས་ཤུགས་ཁག་གིས“དྲ་བ་གཅིག”ཚགས་དམ་དུ་གཏོང་བ་དང“ཐག་པ་གཅིག”ལྟར་སྒྲིལ་བ་བཅས་བྱས་ཏེ་རྡོ་ཁབ་ལེན་བཞིན་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་གོང་བུ་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིལ་ནས་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་བྱ་གཞག་གི་མང་ཚོགས་ཀྱི་རྨང་གཞི་བརྟན་དུ་བཏང་ཡོད།

ཐུན་མོང་ཐོག་འབད་འཐབ་དང་ཐུན་མོང་ཐོག་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་སྟེ་ལག་གདང་སྦྲེལ་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཚོར་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་འཚོ་བ་མཉམ་དུ་བཏོད་པ།

དམངས་འཚོ་ལེགས་གཏོང་དང་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་ནི་མི་རིགས་ས་ཁུལ་གྱི་གནད་དོན་མཐའ་དག་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་འགག་རྩ་རེད།

ལོ་གཅིག་རིང་། གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས“ཐུན་མོང་ཐོག་མཐུན་སྒྲིལ་འབད་འཐབ་དང་ཐུན་མོང་ཐོག་དར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་གཏོང་བའི”མི་རིགས་ལས་དོན་གྱི་བརྗོད་དོན་གཙོ་བོ་ཁོང་དུ་བརྟན་པོར་ཆུད་པར་བྱས་ཏེ་དམངས་འཚོ་ལེགས་གཏོང་དང་མི་སེམས་གཅིག་ཏུ་སྒྲིལ་བ་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་འགོ་འཛུགས་ས་དང་དོན་ལ་འབབ་སར་བརྩིས་ནས། མི་དམངས་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བསམ་བློ་མཐའ་འཁྱོངས་ཀྱིས་གྲོང་ཁྱེར་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ལ་མཐུན་སྒྲིལ་དང་སྣེ་ཁྲིད་བྱས་ཏེ་དཀའ་སྤྱད་དངོས་སྒྲུབ་དང་ཆེ་སྒྲུབ་མྱུར་སྒྲུབ། ཞི་མཐུན་དང་། ཤེས་དཔལ། བདེ་སྐྱིད། མཛེས་སྡུག་བཅས་ལྡན་པའི་གཞིས་རྩེ་མགྱོགས་མྱུར་བསྐྲུན་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་འབྱོར་འབྲིང་ཕྱོགས་སུ་སྐྱོད་པའི་གོམ་སྟབས་སྔར་བས་བརྟན་དུ་བཏང་ཡོད།

—— གྲོང་ཁྱེར་ཡོངས་ཀྱིས་ཞིང་འབྲོག་ལས་ཐོན་ལས་ཅན་གྱི་གཉེར་སྐྱོང་སྣེ་འདྲེན་ཁེ་ལས་28སྐྱེད་སྲིང་བྱས་པ་དང་། གྲོང་ཚོའི་མཉམ་སྡེབ་དཔལ་འབྱོར་1388ཟིན་པ། རིགས་ཁག་གི་སྤྱི་དབང་མིན་པའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཁྲོམ་རའི་བྱེད་པོ་ཁྲི་6.66བར་མང་དུ་ཕྱིན་ནས་ཁྲོམ་རའི་བྱེད་པོ་འཕེལ་རྒྱས་མྱུར་པོ་སོང་ཡོད། རིགས་ཁག་གི་ཁྲོམ་རའི་བྱེད་པོས་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཀྱི་ལས་ཞུགས་ལས་གཏོད་དང་འབབ་འཕར་ཕྱུག་འགྱུར་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་བྱས་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཚང་མས་སུ་དང་ཁ་འབྲལ་ཐབས་མེད་པ་དང་། སུ་ཞིག་ཀྱང་མི་གཞན་ལ་བརྩི་མི་རུང་བ། སུ་ལའང་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་ལྟར་བརྩེ་བ་བཅས་བྱས་ཡོད།

—— གྲོང་ཁྱེར་ཡོངས་ཀྱི་རྫོང（ཆུས）18ཚང་མ་དབུལ་ཞྭ་ཕུད་པ་དང་། དབུལ་པོ་ཁྲི་17.3ཚང་མ་དབུལ་སྒྲོལ་ཐུབ་པ། གྲོང་ཚོ（གྲོང་ལྷན）དབུལ་པོ་1669ཚང་མ་དབུལ་པོའི་གནས་ལས་བསྒྲལ་ནས། མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཚོས་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ཏང་གི་བཀའ་དྲིན་དང་མེས་རྒྱལ་ཁྱིམ་ཚང་ཆེ་མོའི་དྲོ་སྐྱིད་ཚོར་ཡོད་ལ། ཏང་གི་བཀའ་དྲིན་ཚོར་བ་དང་། ཏང་གི་བཀའ་ལ་ཉན་པ། ཏང་གི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་བཅས་ཀྱི་དད་སེམས་དང་ཆོས་སེམས་ཀྱང་སྔར་བས་བརྟན་དུ་སོང་ཡོད།

དམངས་སེམས་དང་བསྟུན་པ་དང་། དམངས་ཀྱི་འདོད་བློར་བརྩི་འཇོག དམངས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་དོ་ཁུར། དམངས་ཚོར་གཞོལ་བ་བཅས་བྱས་པས་གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཇེ་མཐོར་སོང་བ་དང་བདེ་སྐྱིད་སྟོན་གྲངས་རྒྱུན་མཐུད་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།

སྤུན་ཉེ་འཆམ་མཐུན་དང་ལྟ་རེས་སྐྱོང་རེས་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་ཁག་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་ལྟར་བརྩེ་བའི་བརྩེ་དུང་གི་རྨང་གཞི་བརྟན་དུ་བཏང་བ།

ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་། གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཚོས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི“ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་མཐུན་སྒྲིལ་ཆེ་མོའི་དར་ཆ་མཐོན་པོར་བསྒྲེངས་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་འགྲོ་འོང་དང་། སྤེལ་རེས། མཉམ་འདྲེས་བཅས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས་པའི”མཛུབ་སྟོན་གལ་ཆེན་གྱི་དགོངས་དོན་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་གཏིང་ཟབ་བྱས་ནས། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་སྲོལ་རྒྱུན་བཟང་པོ་དར་སྤེལ་ཤུགས་ཆེན་གཏོང་བ་དང་། མི་རིགས་ཁག་གིས་མཉམ་སྡོད་མཉམ་སྦྱོང་དང་ལས་དོན་མཉམ་སྒྲུབ་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཧུར་ཐག་གཏོད་པ། མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་དབར་སྤུན་ཉེ་འཆམ་མཐུན་དང་ལྟ་རེས་སྐྱོང་རེས་བྱེད་པའི་བརྩེ་དུང་སྔར་བས་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ནས“བདེ་སྡུག་མཉམ་མྱོང”གི་སྒྲོག་ཐག་སྔར་བས་དམ་དུ་བཏང་ཡོད།

པ་སྣམ་རྫོང་དུ་ལོ་20ལྷག་ཙམ་གཞིས་ཆགས་པའི་ཧྲན་ཏུང་གི་སྔོ་ཚལ་འདེབས་འཛུགས་ལག་རྩལ་པ་ཀྲང་ཅིས་མིན་གྱིས་དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཕྲུག་འཁྲིད་པའི་བྱེད་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་མཛུབ་མོ་རི་སྟོན་རྣམ་པའི་སློབ་ཁྲིད་དང་ཏན་ཏན་ཏིག་ཏིག་གིས་མཛུབ་ཁྲིད་འོག་ས་གནས་དེ་གའི་སྔོ་ཚལ་འདེབས་འཛུགས་འཇོན་ཐང་ཅན་100ལྷག་ཙམ་གསོ་སྐྱོང་བྱས་པ་དང་། མང་ཚོགས་3200ལྷག་ཙམ་གྱི་ལས་ཞུགས་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་བྱས་པས“ཇ་དང་རྩམ་པ”ལྟ་བུའི་མི་རིགས་ཀྱི་བརྩེ་དུང་ཞིག་གྲུབ་ཡོད་ལ། པ་སྣམ་རྫོང་གི་མང་ཚོགས་ཚོས་བརྩེ་བ་ཟབ་མོས་ཁོང་ལ“ལའོ་ཀྲང”ཞེས་འབོད་ཀྱི་ཡོད། བསམ་གྲུབ་རྩེ་ཆུས་ལྕང་ལོ་ཁང་གསར་སྡེ་ཁུལ་དུ་བོད་རིགས་དང་། རྒྱ་རིགས། ཧུད་རིགས། སོག་རིགས་སོགས་མི་རིགས་མི་འདྲ་བ་13གྱི་མང་ཚོགས་མཉམ་དུ་འཚོ་སྡོད་བྱེད་པ་དང་། ཁོ་ཚོའི་དབར་ཕན་ཚུན་ཤེས་རྟོགས་དང་། ཕན་ཚུན་བསམ་ཤེས། ཕན་ཚུན་མྱོང་རོལ། ཕན་ཚུན་རོགས་རམ་བཅས་བྱས་ཏེ་གྲོགས་པོ་བློས་ཐུབ་དང་། ཁྱིམ་མཚེས་འཆམ་མཐུན། མཛའ་མཐུན་གཉེན་སྒྲིག་བཅས་བྱུང་ཡོད། ཧྲན་ཏུང་དང་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་མཛའ་གྲོགས་སློབ་གྲྭ་18དབར“ཧའེ་ཧྥེང་སློབ་གསོའི་མནའ་འབྲེལ”བཙུགས་པ་དང་། ཧྲན་ཏུང་ཞིང་ཆེན་གྱི་སློབ་གྲྭ་འབྲིང་ཆུང་19དང་གཞིས་རྩེའི་སློབ་གྲྭ་འབྲིང་ཆུང་19ཡི་དབར་ཆ་སྒྲིག་མཉམ་སྐྲུན་བྱས་པ། ཅི་ལིན་ཞིང་ཆེན་གྱིས“རི་བོ་ཁྲང་པེ་ཧྲན་དང་ཇོ་མོ་གླང་མའི་དབར་གྱི་གཏམ་གླེང—— བར་སྣང་སློབ་ཁྲིད”དང“དྲ་སྦྲེལ＋སློབ་གཉེར”གྱི་དྲ་རྒྱའི་ལས་སྟེགས་བཏོད་པས་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་བྱ་གཞག་ལ་བར་མཐོངས་ཡངས་པོ་ཞིག་བཏོད་ཡོད།

ཕྱར་བ་གྲུ་འདེགས་དང་། ལྟ་རེས་སྐྱོང་རེས། འཆམ་མཐུན་འཕེལ་རྒྱས་བཅས་ནི་གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ཚོས་བརྩེ་སེམས་ཟབ་མོས་སྤེལ་རེས་དང་། འགྲོ་འོང་། མཉམ་འདྲེས་བཅས་བྱས་པ་ལས་བྱུང་བའི་བརྩེ་སེམས་ཟབ་མོ་ཞིག་རེད་ལ། མི་རིགས་ཁག་འགྲོ་འོང་དང་། སྤེལ་རེས། མཉམ་འདྲེས་བཅས་བྱེད་པ་ཡང་གཞིས་རྩེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་དར་རྒྱས་ཀྱི་ནང་སྐྱེས་སྒུལ་ཤུགས་སུ་གྱུར་ཡོད།