ངེས་པར་དུ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་གྱི་རང་ཚུགས་རང་བཞིན་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པའི་ཐོག་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་པ་དང་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱ་ཡུལ་གཉིས་ཕན་ཚུན་གཅིག་ལ་གཅིག་བརྟེན་ནས་གནས་རྒྱུ་གཏན་འགོག་མཐར་ཕྱིན་པ་བྱས་ཏེ་གཞི་རིམ་ལྟ་སྐུལ་ཁྲིམས་འཛིན་ལ་ཀུན་གྱིས་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་དགོས།
གནས་ཚུལ་སྤེལ་བར་གཞིགས་ན། ཉེ་ཆར་ཁྲུང་ཆིང་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་སྣོན་རྫས་དེ་རིགས་སྣོན་མི་ཆོག་པའི་བཀག་རྒྱ་གསལ་པོ་བཏང་བའི་ཕུའར་མ་ལིན (ཅཱ་ཆོན་ཆུར་བཞུའི་ཁུ་བ )ལྡན་པའི་ཁྲག་རྡོག་སྤྱི་རྒྱ་1250རྩད་ཆོད་ལག་ཟིན་བྱུང་བ་རེད། “ཅཱ་ཆོན་ཁྲག་རྡོག ”ཅེས་པ་དེ་ལོ་གཉིས་གོང་ནས་ས་གནས་དེ་གའི་སྨྱན་སྦྱོར་ཚན་པས་དམར་འདོན་བྱས་ནའང་ད་བར་རྩ་བཅོས་བྱུང་མེད་པ་དང་ཐ་ན་ལས་རིགས་ནང་ཁུལ་གྱི་མི་ཚང་མས་ཤེས་པའི་གསང་བ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པ་རེད།
བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་གནད་དོན་དམར་འདོན་བསྟུད་མར་བྱས་ནས་རྒྱ་ཆེའི་འཛད་སྤྱོད་པར་ཕྱི་ངོས་ནས་བལྟས་ན་མིག་ལ་མཛེས་པ་དང་བྲོ་བ་ཆེ་མདོག་གི་བཟའ་བཅའ་སྣ་ཚོགས་ལ་དོགས་ཟོན་བྱེད་དགོས་པའི་དྲན་སྐུལ་བྱས་ཡོད། སན་ཅུས་ཆིང་ཨན་བརྒྱབ་པའི་འོ་རྩམ་ནས་རྫས་འགྱུར་ཡི་རྒྱ་ཁོག་གི་སྨན་སན་དང་། ཤ་སྣག་སྐྱེ་སྨན་ལྡན་པའི་ཕག་ཉྭ་བསྙལ་མའི་རྒྱུ་མ་ནས་ཚོན་མདོག་སྣ་ཚོགས་ཅན་གྱི་མོག་མོག་བར། མུ་ཟེའི་རྒྱུ་ལྡན་པའི་ལྒ་མུག་ནས་ཕུའར་མ་ལིན་གྱི་རྒྱུ་ལྡན་པའི་ཁྲག་རྡོག་བར་ལ་སོགས་པའི་གནོད་པ་ཆེ་བའི་བཟའ་བཅའ་མང་པོ་ཞིག་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཐོན་ཡོད། དེར་བརྟེན་ཚང་མས་གནོད་པ་ཆེ་བའི་བཟའ་བཅའ་དམར་འདོན་བྱ་རྒྱུ་ད་དུང་གང་ཞིག་ཡོད་དམ་ཞེས་རང་ཤུགས་སུ་འདྲི་གི་ཡོད། སྨྱན་སྦྱོར་གྱིས་དམར་འདོན་བྱེད་པའི་ཐོག་ནས་བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དེ་ནི་གཞན་དབང་དུ་གྱུར་པ་ཞིག་མ་རེད་དམ། གང་འདྲ་བྱས་ན་གཞི་ནས་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་དང་ཆད་གཅོད་བྱ་རྒྱུ་གཉིས་སྔར་བས་ནུས་པ་ཐོན་པ་ཞིག་བྱེད་ཐུབ་བམ།
བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་ནི་གཞི་རྩའི་དམངས་འཚོའི་གནད་དོན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་དེར་མི་སེར་ཚོས་དོ་ཁུར་བྱེད་ལ་མཐོ་རིམ་གྱིས་ཀྱང་མཐོང་ཆེན་པོ་བྱེད་ཅིང་། ཀྲུང་དབྱང་གི་འགོ་ཁྲིད་ཀྱིས་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ་བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་འགག་སྒོ་ནན་པོ་སྲུང་དགོས་ཞེས་ནན་གསུངས་ཐེངས་མང་གནང་ཡོད། བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་བཅའ་ཁྲིམས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་དང་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་བཟའ་བཅའ་བདེ་འཇགས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་བཙུགས་ཚུན་བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་ལ་རྒྱལ་ཁབ་ནས་མཐོང་ཆེན་སྔར་ལས་ལྷག་པ་བྱས་ཡོད། ཡིན་ནའང་དོན་དངོས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་མཐོ་རིམ་གྱིས་མཐོང་ཆེན་པོ་བྱེད་པ་དང་གཞི་རིམ་གྱིས་མཐོང་མི་བྱེད་པ་དང་བཟའ་བཅའ་ཐོན་ལས་ཀྱིས་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆུང་བ་དང་ས་གནས་ཀྱིས་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་བ་ལ་སོགས་པའི་གནས་ཚུལ་ཐོན་ཡོད།
མིག་སྔའི་གནས་ཚུལ་ལ་བལྟས་ན། བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་ལ་མཐོང་ཆེན་པོ་བྱ་རྒྱུའི་རེ་འདོད་དང་བྱ་ཐབས་གཉིས་གཞི་རིམ་གྱི་ཞིང་ར་དང་། བཟོ་གྲྭ ཁྲོམ་ར། ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་རིམ་པ་བཅས་སུ་ད་དུང་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱུང་མེད། ས་གནས་ཁག་ཏུ་བཟའ་བཅའ་ཐོན་སྐྱེད་དང་། ལས་སྣོན། བྲིན་ཚོང་བཅས་བྱ་རྒྱུ་ཉམས་ཞན་ཐོན་ལས་ཀྱི་དབང་དུ་ཚུད་པ་དང་ཐོན་ལས་དེ་དག་གི་རྨང་གཞི་བརྟན་པོ་མེད་པའི་ཐོག་བཟོ་ཁང་ཆུང་ངུ་དང་། ཚོང་པ་ཉི་ཚེ་བ། ཟ་ཁང་ཆུང་ངུ་ལ་སོགས་གྲངས་ལས་འདས། གཞི་རིམ་དང་ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་ཆེའི་གྲོང་གསེབ་དང་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་འབྲེལ་མཚམས་ལ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱ་རྒྱུ་དེ་གཡས་ཟིན་གཡོན་ཤོར་གྱི་གནས་སུ་གྱར་བ་སྟེ། མི་སྣ་མི་འདེང་བ་དང་། མ་དངུལ་ཁ་ཐང་བ། ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱེད་ཤུགས་ཆུང་བ་ལ་སོགས་རེད། དེས་མ་ཚད་ད་དུང་GDP གང་ལས་ལྷག་པའི་བསམ་བློའི་འཁྱེར་སོ་འཇགས་ཏེ་ས་གནས་ཁག་གཅིག་གིས་ཁྲལ་བབ་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་དང་ལས་ཞུགས་ལ་སྐུལ་སྤེལ་གཏོང་ཆེད་བཟའ་བཅའ་ཐོན་སྐྱེད་ཁེ་ལས་ཀྱིས་སྒྲིལ་སྲོལ་ལས་བརྒལ་ནས་གཉེར་སྐྱོང་བྱས་པ་རྒྱ་ཡན་དུ་བཏང་བ་དང་ས་གནས་སྲུང་སྐྱོང་རིང་ལུགས་ལག་བསྟར་བྱས་པས་ཁེ་ལས་ལ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱེད་མཁན་ལ་གཡོལ་བའི་སྟེས་དབང་གི་བློ་སྐྱེས་པ་དང་མཐར་མངོན་མེད་དོན་ཆུང་གཅིག་བསགས་གཉིས་བསགས་བྱས་པས་ན་གནད་དོན་ཚབས་ཆེན་དུ་འགྱུར་གྱི་ཡོད་པ་རེད།
སྨྱན་སྦྱོར་ཚན་པས་དམར་འདོན་བྱས་རྗེས་གཞི་རིམ་གྱི་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་སྡེ་ཚན་གྱིས་གཞི་ནས་ཁྲིམས་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་གི་ཡོད། དེ་འདྲ་བྱས་ན་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་ཐུབ་ཐབས་བྲལ། གཞི་རིམ་གྱི་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་སྡེ་ཚན་གྱིས་རྒྱུན་དུ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱ་རྒྱུར་ཤུགས་རྒྱག་དགོས་པ་སྟེ། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ངེས་པར་དུ་གཞི་རིམ་གྱི་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས་ཤིང་། སྒྲིག་ཆས་སྒྲིག་སྦྱོར་ཚང་པོ་བྱེད་པ་དང་། ཚད་གཞི་གསར་པ་འདོན་པ། མི་སྣ་གསོ་སྦྱོང་བྱེད་པ་བཅས་བྱས་ནས་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་ནུས་པ་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་ངེས་པར་དུ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་གྱི་རང་ཚུགས་རང་བཞིན་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས་ཤིང་། ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་པ་དང་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱ་ཡུལ་གཉིས་ཕན་ཚུན་གཅིག་ལ་གཅིག་བརྟེན་ནས་གནས་རྒྱུ་གཏན་འགོག་མཐར་ཕྱིན་པ་བྱས་ཏེ་གཞི་རིམ་ལྟ་སྐུལ་ཁྲིམས་འཛིན་ལ་ཀུན་གྱིས་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་དགོས།
བཟའ་བཅའི་བདེ་འཇགས་འགན་ལེན་བྱ་རྒྱུ་ནི་བཟའ་བཅའ་ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་པ་དང་། ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་སྡེ་ཚན། རིམ་ཁག་སྲིད་གཞུང་བཅས་ཀྱི་ཁྲིམས་གཏན་འཁེལ་བའི་འགན་འཁྲི་ཞིག་རེད། ས་གནས་ཁག་དང་སྡེ་ཚན་ཁག་གིས་ཁེ་ལས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་རྒྱུར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་དགོས་ལ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་ཡང་ནན་པོ་བྱེད་དགོས། བཟའ་བཅའ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་དང་ཆད་གཅོད་སྒྲིག་སྲོལ་དང་ལམ་སྲོལ་ཞིག་གསར་གཏོད་བྱུང་ན་ཁྲིམས་འགལ་ཉེས་གསོག་གི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཆད་གཅོད་ནན་པོ་བྱེད་ཐུབ་པ་དང་གཞི་ནས་ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་ལ་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་དེའི་ནང་ཁུལ་དོ་དམ་བྱེད་ནུས་བརྟན་པོའི་ངང་ཆེ་རུ་འགྲོ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་ཐུབ། དེ་ཉིན་མོ་གཅིག་གཉིས་ལ་སྒྲུབ་ཐུབ་པ་ཞིག་མིན་ནའང་རྨང་རྩ་སྲ་བརྟན་གྱི་ཇུས་ཤིག་ཡིན་པས་ས་གནས་ཁག་དང་སྡེ་ཚན་ཁག་གིས་ངེས་པར་དུ་འགན་འཁྲི་དོན་འཁྱོལ་ནན་པོ་བྱེད་པའི་ཐོག་རྒྱུན་འཁྱོངས་ལྷོད་མེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་དམ་འཛིན་བྱེད་དགོས།