ཤིན་ཧྭ་དྲ་བ་ལྷ་ས་ནས་གློག་འཕྲིན་འབྱོར་གསལ། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་གཞིས་རྩེ་ས་ཁུལ་པ་སྣམ་རྫོང་དགའ་སྡོང་གྲོང་རྡལ་ནི་བོད་ཀྱི་སྤུས་ལེགས་ནས་ཐོན་ཁུལ་ཞིག་ཡིན། དགའ་སྡོང་གྲོང་རྡལ་གྱི་སྔོ་སིང་སིང་གི་ནས་ཞིང་བརྒྱུད་ཀུན་རྭ་གྲོང་ཚོའི་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད་སྐབས་རྣ་བར་ཆུ་འཁོར་གྱི་སྒྲ་ཞིག་ལྷང་ལྷང་དུ་ཐོས་པ་དང་དེའི་ཕྱོགས་ན་ནོར་བུ་བསྟན་འཛིན་གྱིས་བཙུགས་པའི་རྩམ་འཐག་བཟོ་གྲྭ་དེ་གནས། 1995ལོའི་གོང་དུ་ཡར་ལངས་ཞིང་བྲན་གྱི་བུ་ཕྲུག་དེའི་ལོ་གཅིག་གི་ཡོང་འབབ་དེ་སྒོར་4500ཙམ་ལས་ཟིན་གྱི་མེད། ད་ཆ་ཁོང་གི་རྒྱུ་ནོར་སྒོར་ཁྲི་ཆིག་སྟོང་ལས་བརྒལ་བ་དང་ལོའི་ཡོང་འབབ་ཁེ་གཙང་སྒོར་ཁྲི་180ཟིན་པའི་བོད་ཀྱི་རྩམ་འཐག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པ་མ་ཟད། སྡོད་ཁང་རྩེ་གྲའི་ནང་སྡོད་པའི་ཐོག་བུ་ཕྲུག་དྲུག་པོ་ཡང་པེ་ཅིང་དང་ཁྲུང་ཆིང་གི་སློབ་ཆེན་དུ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

    བོད་ཀྱི་རྩམ་པ་འཛམ་གླིང་ཐོག་སྐྱོད་རྒྱུ་དེ་ཁོང་གིས་འབད་འཐབ་བྱེད་པའི་དམིགས་ཚད་ཅིག་ཏུ་གྱུར་ཅིང་། རྩམ་འཐག་བཟོ་གྲྭར་ལོ་ཞེ་དགུར་སླེབས་པའི་ནོར་བུ་བསྟན་འཛིན་གྱིས་བཟོ་པ་ཚོར་བཟོ་ཁུལ་གྱི་གཞུང་ལས་ཐོག་བརྩེགས་ཁང་ཆེན་ལ་བཀོད་འདོམས་བྱ་བཞིན་མཆིས། བཟོ་གྲྭའི་འཁོར་ཁང་ལ་ལྟ་སྐོར་བྱས་རྗེས་ནོར་བུ་བསྟན་འཛིན་གྱིས་གསར་འགོད་པ་ཁོང་གི་སྨི་ངོས་སྙོམས་གྲུ་བཞི་མ་800ཡོད་པའི་བོད་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་སོ་གཉིས་ལྡན་གྱི་སྡོད་ཁང་དུ་འཁྲིད་ཅིང་། བཀོད་པ་ལེགས་པའི་ཁང་བཟང་དེའི་ནང་བཪྙན་འཕྲིན་དང་འཁྱགས་སྒམ་སོགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་འཛིན་ཆས་སྒྲིག་འདུག་ལ་བཟའ་ཟླ་སྐྱིད་འཛོམས་ཀྱིས་སྐུ་མགྲོན་ཁང་གི་ཟུར་ཞིག་ན་སྣམ་བུ་འཐག་བཞིན་འདུག

    བོད་རིགས་ཁེ་ལས་མཁས་ཅན་མང་པོ་དང་འདྲ་བར་ནོར་བུ་བསྟན་འཛིན་གྱི་ཕ་མ་གཉིས་ནི་དེ་སྔ་ཞིང་བྲན་ཡིན་པ་དང་ས་ཁྲིའི་ཐོག་ཉལ་བ་དང་མལ་ཆས་ནི་གཙུགས་ཕྲུག་རྩབ་ཧྲལ་ཞིག་ལས་མེད། 1959ལོར་བོད་དུ་དམངས་གཙོའི་བཅོས་སྒྱུར་བཏང་རྗེས་ཁོང་གི་ཕ་མ་གཉིས་ལ་མི་ལུས་རང་དབང་ཐོབ་པ་མ་ཟད། རང་ཉིད་ལ་དབང་བའི་ས་ཞིང་ཡང་ཐོབ།

    1995ལོར་ཞིང་སྐྱོར་གྱི་སྲིད་ཇུས་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་གིས་རྫོང་ཡིད་རྟོན་ཁང་ནས་དངུལ་བུན་སྒོར་ཁྲི་ལྔ་གཡར་ཏེ་ཤར་རླུང་རྟགས་ཅན་གྱི་རླངས་འཁོར་ཞིག་ཉོས་ནས་སྐྱེལ་འདྲེན་ལས་ལ་ཞུགས། 1999ལོར་ཁོང་གིས་དངུལ་བུན་དག་འཇལ་བ་དང་དེ་མིན་སྒོར་ཁྲི་18ལ་བརྟེན་ནས་པ་སྣམ་རྫོང་དུ་རྩམ་འཐག་བཟོ་གྲྭ་དང་པོ་དེ་བཙུགས། 2001ལོ་ནས་2005ལོ་བར་ཁོང་གིས་སླར་ཡང་དངུལ་ཁང་ནས་སྒོར་ཁྲི་80གཡར་ནས་རྩམ་འཐག་བཟོ་གྲྭ་དེ་རྒྱ་ཆེར་བཏང་བ་དང་འབྲེལ་པ་སྣམ་རྫོང་ཁམས་བཟང་ཞིང་ཞོར་ཐོན་ཟོག་འཕེལ་རྒྱས་ཚད་ཡོད་ཀུང་སི་བཙུགས་ནས “ནོར་བསྟན ”ཞེས་པའི་སྤུས་རྟགས་རྩམ་པ་ཐོ་འགོད་བྱས།

    “ལོའི་ཡོང་འབབ་ཁྲོད་ནས་90%བཏང་ནས་འཕྲུལ་འཁོར་ཉོ་བ་དང་འཁོར་ཁང་བསྐྲུན་ནས་རྩམ་འཐག་བཟོ་གྲྭ་འཕེལ་རྒྱས་དང་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་གི་ཡོད ”ཅེས་ནོར་བུ་བསྟན་འཛིན་གྱིས་དེ་ལྟར་བཤད། 2011ལོར་རྩམ་འཐག་བཟོ་གྲྭ་ནས་རྩམ་པ་རྒྱ་མ་ཁྲི་700ལྷག་ཙམ་ཐོན་པ་དང་། བཟོ་པ་78ཡོད་པ། གཏན་འཇགས་རྒྱུ་ནོར་སྒོར་ཁྲི་2000ཡོད་པ། ལོའི་ཕྱིར་ཚོང་བསྡོམས་འབོར་སྒོར་ཁྲི་1700ཟིན་པ་བཅས་ནོར་བུ་བསྟན་འཛིན་མིང་དོན་དང་མཚུངས་པའི་བོད་ཀྱི་རྩམ་འཐག་མཁན་ཞིག་ཏུ་གྱུར།

    ཁོང་ཁྱིམ་གྱི་ལྷན་རྒྱས་ཁང་གི་གྱང་གི་དཀྱིལ་ན་པར་མང་པོ་བཀལ་ཡོད་པའི་ནང་ཁོང་དང་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཧུའུ་ཅིན་ཐའོ་མཉམ་དུ་བསྐྱོན་པའི་འདྲ་པར་ཞིག་འདུག ཁོང་གིས་སྐབས་དེ་དུས་ཀྱི་རྣམ་པ་དེ་དྲན་གསོ་བྱེད་བཞིན “ང་ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅུ་བདུན་པའི་འཐུས་མིར་བདམས་པ་དང་པེ་ཅིང་མི་དམངས་ཚོགས་ཁང་ཆེ་མོར་ཚོགས་འདུར་ཞུགས་སྐབས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅིས་བྱམས་བརྩེའི་མཇལ་འཕྲད་གནང་བྱུང་། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅིས་ང་ཚོ་བོད་རིགས་ཀྱི་ཞིང་པའི་འཚོ་བར་ཐུགས་ཁུར་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་གནང་བ་མ་ཟད། ང་ཚོའི་འཚོ་བ་གང་འདྲ་ཡོད་མེད་དང་ཡོང་འབབ་ཇི་འདྲ་ཡོད་མེད་བཀའ་འདྲི་གནང་གི་འདུག ”ཅེས་བཤད།

    ཕྱུག་པོ་ཆགས་པའི་ཁོང་ད་དུང་བློ་ཡིད་མི་ཚིམས་པར “ནས་ལྤགས་ཕུད་ནས་འཐག་པའི་རྩམ་པ་དེ་ཞིམ་པོ་ཡོད། ཞིང་བྲན་ཡར་ལངས་བྱུང་བས་དེང་གི་བདེ་སྐྱིད་འཚོ་བ་སྐྱེལ་བཞིན་ཡོད ”ཅེས་བཤད། རང་ཉིད་ཕྱུག་པོ་ཆགས་ཀྱང་ཡུལ་མི་རྣམས་མི་བརྗེད་པར་ཁོང་གིས་ཡུལ་མི་སྣེ་ཁྲིད་དེ་ཕྱུག་པོའི་ལམ་དུ་ཞུགས། བཟོ་གྲྭའི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་བཟོ་པ་78དེ་དག་ཁྲོད་ནས་བརྒྱ་ཆ་བདུན་ཅུ་ཡན་ནི་གྲོང་ཚོ་དེའི་ཞིང་པ་ཡིན་ལ་མི་རེས་ཟླ་རེར་ཉུང་མཐར་ཡང་གླ་ཆ་སྒོར་2000ལེན་གྱི་ཡོད། 2010ལོའི་ཟླ་བ་བདུན་པར་ཁོང་གིས་འདེབས་འཛུགས་དུད་ཚང་ནས་སྔ་སྣུར་དུ་ལྗང་མདོག་ནས་རྒྱ་མ་ཁྲི་300མངགས་ཉོ་བྱས་པར་བརྟེན་དགའ་སྡོང་གྲོང་རྡལ་གྱི་ནས་འདེབས་འཛུགས་བྱེད་མཁན་དུད་ཚང་རེར་འབབ་འཕར་སྒོར་1300བྱུང་ཡོད། ད་ཆ་ཁོང་གིས་རྩམ་འཐག་བཟོ་གྲྭ་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་མ་ཟད། སློབ་ཆེན་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་གཉིས་གདན་དྲངས་རྩིས་ཡོད་ལ “བློ་བརྟན ”ཞེས་པའི་སྤུས་རྟགས་རྩམ་པ་དེ་རྒྱལ་ཡོངས་དང་ཐ་ན་འཛམ་གླིང་ས་གནས་ཁག་གི་སྒོ་རྩིས་ཚོང་ཁང་གི་ཚོང་སྒྲོམ་ཐོག་སྒྲིག་ཐུབ་པའི་འབད་བརྩོན་བྱེད་བཞིན་འདུག