ཉེ་ཆར་ཁ་ཕྲལ་བྱེད་སྤྱོད་ལ་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཁ་ཡ་མི་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ་ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པས་སླར་ཡང་གཡོ་སྒྱུ་ཪྙིང་པ་བསྐྱར་དུ་འཁྲབ་ནས “རྒན་ཡོལ་ཞུ་རྒྱུ ”དང་། “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ་བྱེད་རྒྱུ ” “དབང་ཆ་རྩིས་སྤྲོད་བྱེད་རྒྱུ ”སོཌ་བརྗོད་རུང་དེ་དག་ཚང་མ་ཁ་ཕྲལ་གཏོང་ཆེད་སྤེལ་བའི་དགོད་བྲོ་བའི་བྱ་བ་གཞན་ཞིག་ཙམ་ཡིན་པ་ཀུན་གྱིས་གསལ་པོ་ཤེས་གསལ་རེད།   

    “ཁ་ཕྲལ་གཏོང་བའི་བྱ་བའི ”ཆེད་དུ “རྒན་ཡོལ་ཞུ་གི ”ཡིན་ཞེས་བརྒྱ་བཤད་སྟོང་བཤད་བྱེད་པ་དེ་ནི་ཏཱ་ལས་རྟག་ཏུ་སྤྱོད་པའི་ཐབས་ངན་ཞིག་རེད། 1991ལོར་ཏཱ་ལའི་རུ་ཚོགས་ནང་ཁུལ་དུ་ལྐོག་ཟ་རུལ་སུངས་ཀྱི་ཞབས་འདྲེན་གྱི་གནས་ཚུལ་ཡང་ཡང་ཐོན་ཏེ་འགལ་བ་མང་པོ་བྱུང་བ་མ་ཟད། གཏུམ་སྤྱོད་ཀྱི་བྱ་བ་རབ་དང་རིམ་པ་ཐོན་ནས “བཀའ་ཤག ”རྫུས་མ་མཉམ་དུ་དགོངས་ཞུ་མི་བྱེད་ཀ་མེད་བྱུང་བ་དང “གྲོས་ཚོགས ”རྫུས་མ་མེད་པ་བཟོ་རྒྱུའི་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས། འགལ་བ་ཞི་ལྷོད་དུ་གཏོང་ཆེད་ཏཱ་ལས “རྒན་ཡོལ་ཕྱེད་ཙམ་ཞུས་ཏེ་ཡུལ་གྱར་སྲིད་གཞུང་གི་རྒྱུན་ལྡན་ལས་ཀ་བཀའ་བློན་ཁྲི་པས་འཁུར་རྒྱུའི་གཏན་འབེབས ”བྱས་རུང་ཏཱ་ལའི་རུ་ཚོགས་ཀྱི་བྱ་བ་གལ་ཆེན་ཚང་མ་སྔར་བཞིན་ཏཱ་ལས་ཇུས་ཐག་གཅོད་པ་དང་ཏཱ་ལ་མི་སྒེར་གྱི་དྲུང་ཆེ་ཁང་ནི་སྔར་བཞིན་དབང་ཆའི་ལྟེ་གནས་ཡིན་པ་མི་རྣམས་ཀྱིས་གསལ་པོ་རྟོགས།

    2008ལོར་བོད་ལ་ཟིང་ཆ་སློང་བ་དང་པེ་ཅིང་ཨའོ་རྩལ་འགྲན་ཚོགས་ལ་གཏོར་བཤིག་གཏོང་བའི་ཏཱ་ལའི་ལྐོག་གཡོ་ཕམ་ཉེས་ཚབས་ཆེན་བྱུང་རྗེས་རུ་ཚོགས་ནང་གི་འཐབ་རྩོད་ཇེ་དྲག་ཏུ་སོང་ནས་མི་སེམས་ཁ་ཐོར་དུ་སོང་བར་བརྟེན་སླར་ཡང་ང་སྔ་ས་ནས “རྒན་ཡོལ་ཕྱེད་ཙམ་ཞུས་ཟིན་པ ”མ་ཟད “རྦད་དེ་རྒན་ཡོལ ”ཞུས་ནས་དབང་ཆ “མི་དམངས་ཀྱིས་འདེམས་བསྐོ་བྱས་ནས་ཐོན་པའི་སྲིད་གཞུང ”ལ་རྩིས་སྤྲོད་རྩིས་ཡོད་ཅེས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་དང་འབྲེལ་དེའི་ཆེད་ད་དུང་རྒྱ་གར་དུ “དམིགས་བསལ་ཚོགས་ཆེན ”ཞིག་ཆེད་མངགས་འཚོགས། མི་རྣམས་ཀྱི་ཚོད་དཔག་ལས་མ་འདས་པར་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་གྲོས་ཆོད་ལ་གྲོས་འཆམ་བྱུང་སྟེ “ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ནི་མངའ་ཁོངས་ཕྱི་ནང་གི་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་གཙོ་འཛིན་མཐོ་ཤོས་ཡིན་པ་མགྲིན་གཅིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ ”དང “བོད་མི་ཡོངས་ཀྱིས་ཏཱ་ལའི་བླ་མས་གང་གི་དུས་སུ་གཏན་འཁེལ་བྱས་པའི་གཏན་འབེབས་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་མགྲིན་གཅིག་ཏུ་བརྩི་འཇོག་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན ”“ཏཱ་ལའི་བླ་མར་རྒན་ཡོལ་ལམ་ཡང་ན་ཕྱེད་རྒན་ཡོལ་མི་ཞུ་རྒྱུའི་རེ་འབོད་དྲག་པོ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན ”ཞེས་བརྗོད། ཏཱ་ལས་དེ་དང་བསྟུན་ནས “ངས་རྒན་ཡོལ་ཞུ་མི་སྲིད ”“ཚེ་མཇུག་ཏུ་བོད་མིའི་ཆེད་ལས་ཀ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན ”ཞེས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ “ཁེངས་སྐྱུང་བྱེད་ཁུལ་གྱིས་གོ་གནས་རག་ཐབས་བྱེད་པའི ”ཐབས་ཇུས་དེ་སླར་ཡང་ཏཱ་ལའི་བསམ་འདུན་དང་མཐུན་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད།

    “ཁ་ཕྲལ་གྱི་བྱ་བའི ”ཆེད་དུ “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ ”ཟེར་བ་ཡང་ཡང་སྤེལ་བ་དེ་ཡང་ཏཱ་ལས་རྟག་ཏུ་འཁྲབ་པའི་གཡོ་སྒྱུ་ཞིག་རེད། བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་མ་བཏང་གོང་བོད་ལྗོངས་ས་མཐོའི་ཐོག་ཞིང་བྲན་ཁྲི་ཚོ་བརྒྱར་དམངས་གཙོ་ཏིལ་འབྲུ་ཙམ་ཡོད་པའི་དཔང་རྟགས་གང་ཡང་མེད་པ་སྟེ་འཚོ་གནས་ཀྱང “མངའ་བདག་ཆེན་པོ་གསུམ ”མམ་ཡང་ན་ཏཱ་ལའི་སྐད་ཆ་ཚིག་གཅིག་གིས་ཐག་གཅོད་ཀྱི་ཡོད་པས་དམངས་གཙོ་ཟེར་བ་གླེང་ཐབས་ག་ལ་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཏཱ་ལས་སུན་སྣང་མེད་པར་བཤད་པའི “དམངས་གཙོ ”འམ་ཡང་ན “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ ”ཟེར་བ་དེ་ནི་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་བྲོས་བྱོལ་ཕྱིན་རྗེས་ནུབ་ཕྱོགས་ལ་ངོ་དགའ་བྱེད་པ་དང “ དབང་གསུམ་ཁེར་ཚུགས ”ལ་ལད་མོ་བྱེད་ཆེད་སྤེལ་བའི་འདྲ་ཆགས་ཆགས་ཀྱི་བྱ་བ་ཞིག་རེད། དེ་ཏཱ་ལའི “ཡུལ་གྱར་སྲིད་གཞུང ”ལ་བལྟས་ན་གསལ་པོ་ཤེས་ཐུབ་པ་སྟེ། “ཡུལ་གྱར་སྲིད་གཞུང ”ནང་ཡོད་པ་ཚང་མ་ནི་དེ་སྔའི་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་མཐོ་རིམ་འགོ་པ་ཁག་གཅིག་དང་ད་དུང་ངོ་ལོག་ཟིང་འཁྲུག་བསླངས་ནས་ཕྱིར་བྲོས་པའི་མི་ཁག་གཅིག་རེད། ཁོ་པ་ཚོ་ནི་སྔར་ནས་མཐོ་རིམ་གྲལ་རིམ་དུ་གཏོགས་པ་སྟེ་དབང་སྒྱུར་པ་ཡིན་ཞིང་། གལ་ཏེ་དེ་གར་དམངས་གཙོ་འདྲ་ཡོད་ཅེས་བརྗོད་ན་དེ་ནི “མངའ་བདག་ཆེན་པོ་གསུམ ”མམ་ཡང་ན་ཏཱ་ལ་མི་སྒེར་གྱི་དམངས་གཙོ་ཁོ་ན་ཡིན་པ་ལས་བོད་ཀྱི་རྒྱ་ཆེའི་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཚོ་དང་འབྲེལ་བ་སྤུ་ཙམ་ཡང་མེད།

    ཏཱ་ལས་བཤད་པའི “དམངས་གཙོའམ ”ཡང་ན “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ ”ཟེར་བ་དེ་ནི་དོན་དམ་དུ་ཡ་མ་གཟུགས་ཤིག་རེད། དམངས་གཙོ་དང་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་གཉིས་མེ་ཆུ་ལྟར་མཉམ་དུ་གནས་ཐབས་མེད་པ་སྟེ་དམངས་གཙོ་ཡོད་ཚེ་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་ཡོང་མི་སྲིད། འོན་ཀྱང་ཏཱ་ལས་ད་བར་སྤེལ་བ་ནི་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་ཀྱི་རིགས་དེ་རེད། གཞན་ཡང་དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་90པ་ནས་བཟུང་ཏཱ་ལས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལྷ་དབང་རྒྱབ་རྟེན་དུ་བྱས་ནས “ཡུལ་གྱར་སྲིད་གཞུང ”ནང “དམངས་གཙོ་ཅན ”ཟེར་བ་སྤེལ་འགོ་བརྩམས་པ་དང “དམངས་གཙོ་ཅན ”དེ་ནི་འོག་ནས་གོང་བར་དང་རང་འགུལ་གྱི་དམངས་གཙོ་ཅན་ཞིག་མིན་པར་དེ་ནི་ཏཱ་ལས་སྤྲད་པའི “དམངས་གཙོ་ཅན ”ཞིག་ཡིན་པ་སྟེ། ཏཱ་ལ་རང་ཉིད་མོས་ན་ཚང་མར “དམངས་གཙོ ”སྤེལ་དུ་བཅུག་པ་དང་ཏཱ་ལ་རང་ཉིད་མ་མོས་ན “ལྷ་དབང ”འཕྲལ་མ་ཉིད་དུ་སྤྱད་དེ “དམངས་གཙོ ”མེད་པ་བཟོ་གི་ཡོད།

    ཏཱ་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་གཉེན་ཚན “དམངས་གཙོ ”ཟེར་བར་བརྟེན་ནས “ཡུལ་གྱར་སྲིད་གཞུང ”ནང་ལས་འགན་འཁུར་དུ་བཅུག་པ་དེ་ཐོག་ནས་ཀྱང་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཏཱ་ལའི “དམངས་གཙོའམ ”ཡང་ན “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ ”ཟེར་བ་དེ་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་མིན་རྟོགས་ཐུབ། རིགས་གཅིག་མཁས་ཅན་གྱིས་ཏཱ་ལའི་རུ་ཚོགས་དང “ཡུལ་གྱར་སྲིད་གཞུང ”གི་ཆབ་སྲིད་དང་། དྲག་དཔུང་། དཔལ་འབྱོར། སློབ་གསོ་སོགས་སྡེ་ཚན་གལ་ཆེན་དང་ཤོག་ཁག་རྩ་འཛུགས་ཁག་གཅིག་གི་དབང་ཆ་ཚང་མ་ཏཱ་ལའི་གཅེན་གཅུང་མིང་སྲིང་གིས་བཟུང་ཡོད་པ་དང་ཁོ་པ་ཚོས་ཏཱ་ལའི་རུ་ཚོགས་དང་ཐ་ན “ཡུལ་གྱར་སྲིད་གཞུང ”ནང་བཙུགས་པའི་ཁྱིམ་ཚང་གི་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་ནི་ཏཱ་ལ་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་ནང་བྱུང་མྱོང་མེད་པ་ཞིག་རེད།

    ཏཱ་ལས་ད་རེས “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ ”བྱས་ནས “ཆབ་སྲིད་དབང་ཆ ”རྩིས་སྤྲོད་བྱེད་ཀྱི་ཡིན་ཞེས་པ་དེས་དོན་གཞན་ཞིག་མཚོན་པ་སྟེ། དེ་སྔ “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ ”ཟེར་བ་ཐེངས་མང་བརྒྱུད་བདམས་ཐོན་བྱུང་བའི “བཀའ་ཤག ”དང “སྲིད་གཞུང ”དེ་རིགས་ལ་དབང་ཆ་དངོས་འབྲེལ་མེད་པ་དེ་རེད། བརྒྱ་བཤད་སྟོང་ལ་སྒྲིལ་ཡང་ཡོས་ལ་འབབ་རྒྱུ་རྩམ་པ་ཟེར་བ་ལྟར་ཁ་བཤད “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ ”དོན་ལ་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད། ལོ་དེ་དག་གི་ནང “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ ”ཐེངས་མང་བྱས་རུང་ཏཱ་ལའི་བླ་ན་མེད་པའི “ལྷ་དབང ”གི་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་ལ་འགྱུར་ལྡོག་སྤུ་ཙམ་ཡང་བྱུང་མེད། དེ་ཡང་དཔེར་ན། ཁོ་པ་ངོ་མས་བཟོས་ནས་མཚན་རྟགས་བཀོད་པའི “བོད་ཡུལ་གྱར་གྱི་བོད་མིའི་རྩ་ཁྲིམས ”ནང་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ཏཱ་ལའི་ཆབ་སྲིད་དབང་ཆ་ནི་དེང་གི་འཛམ་གླིང་ཐོག་གི་ཆབ་སྲིད་འགོ་ཁྲིད་པ་ཡོད་ཚད་ལས་བརྒལ་ཡོད་པ་དང་། “དབང་ཆ་མཐོ་ཤོས་ཏཱ་ལར་བདག་ཡོད ” ཏཱ་ལས་ཐད་ཀར་རམ་ཡང་ན་ཁོངས་གཏོགས་ལས་ཁུངས་བརྒྱུད་དེ་དབང་ཆ་སྤྱོད་པ་དང་བཀའ་རྒྱ་བརྒྱུད་བསྒྲགས་བྱེད་པ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཙོ་བདག་མིང་ཐོག་ནས་སྤྱོད་པའི་དམིགས་བསལ་དབང་ཆའི་ནང་བཅའ་ཁྲིམས་ལ་མིང་རྟགས་བཀོད་པ་དང་། ཆོག་མཆན་སྤྲོད་པ། ཡོངས་བསྒྲགས་བྱེད་པ་བཅས་དང་། “གྲོས་ཚོགས ”ནར་འགྱངས་དང་། མཚམས་འཇོག མེད་པ་བཟོ་བ། སྐོང་ཚོགས་བཅས་བྱེད་པ། “གྲོས་ཚོགས ”ཀྱི་ལས་ཀར་འགྱུར་ལྡོག་དང་མཚམས་འཇོག་བྱེད་པ། “བཀའ་ཤག ”གི་ཁོངས་མི་བསྐོ་འཐེན་བྱེད་པ། བཀའ་ཤག་གི་བཀའ་བློན་ག་གེ་མོའམ་ཡང་ན་བཀའ་བློན་ཁྲི་པ་དང་དེ་བཞིན་བཀའ་ཤག་ཧྲིལ་པོར་འགྱུར་ལྡོག་གཏོང་ཆོག་པ། “འདེམས་བསྐོ་ལས་ཁུངས ”ཀྱི་གཙོ་གཉེར་མི་སྣ་དང་། “སྲིད་གཞུང་གི་གཞུང་ཞབས་པ་འདེམས་བསྐོ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང ”གི་འགོ་གཙོ། “རྩིས་ཁང ”གི་གཙོ་གཉེར་མི་སྣ་བཅས་ཚང་མ་ཏཱ་ལས “ཐད་ཀར་བསྐོ་གཞག་བྱེད་པ ”སོགས་ཚུད་ཡོད་པ་རེད།

    གང་ལྟར་ཏཱ་ལས “རྒན་ཡོལ་ཞུ་བའི ”སྐོར་ཇི་ཙམ་བརྗོད་པ་དང “དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོའི ”སྐོར་ཕར་བཤད་ཚུར་བཤད་གང་འདྲ་བྱས་རུང་ཁོ་པའི་མེས་རྒྱལ་ཁ་ཕྲལ་གཏོང་བ་དང་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་གཏོར་བཤིག་གཏོང་བའི་ངོ་བོར་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་མེད་ལ་ཁོ་པ་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བའི་སྣང་ཚུལ་ལའང་འགྱུར་ལྡོག་ཡོང་མི་སྲིད།