དུས་རབས་13པའི་ནང་ཀརྨ་བཀའ་བརྒྱུད་པས་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་གྱི་སྲོལ་བཏོད་པ་ནས་ད་བར་ལོ་ངོ་700ལྷག་ཙམ་རིང་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་ལམ་ལུགས་དེ་རྒྱུན་འཛིན་བྱུང་ཡོད་ལ། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆོ་ག་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་འཐུས་ཚང་ཞིག་རིམ་བཞིན་གྲུབ་པ་རེད། ཀརྨ་རང་བྱུང་རྡོ་རྗེ་ནི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཁྲོད་སྐུ་གོང་མའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་ཞུས་པའི་སྤྲུལ་སྐུ་ཐོག་མ་དེ་རེད། ཀརྨ་པཀྵི་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྒྱལ་སར་རྒྱལ་པོ་མཇལ་བར་ཕེབས་ནས། ཡོན་གོང་མས་ཆོ་ལོ་དང་འཇའ་ས། ཏི་ཧྲིའི་ཐམ་ག་སོགས་བསྩལ་བས། ཁོང་གི་ཡང་སྲིད་སྤྲུལ་སྐུའི་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ཐོབ་ཐང་དང་གོ་གནས་ལ་ཡོན་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གི་ཁས་ལེན་ཐོབ་པ་རེད། 1653ལོར་ལྔ་པ་ཆེན་པོ་ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོས་པེ་ཅིན་དུ་མན་ཆིང་གོང་མ་ཧྲུན་ཀྲི་མཇལ་བར་ཕེབས་པ་དང་གོང་མས་ཁོང་ལ་ཆོ་ལོ་དང་གསེར་ཡིག་གསེར་ཐམ་སོགས་བསྩལ། 1793ལོར་ཆིང་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས《བོད་ཀྱི་ལུགས་སྲོལ་གསར་འཛུགས་སྐོར་གྱི་རྩ་ཚིག་དོན་ཚན་ཉེར་དགུ》བཀྲམ་ནས་གསེར་བུམ་དཀྲུག་པའི་ལམ་ལུགས་བཏོད་ཡོད། 1936ལོར་སྐབས་དེའི་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས《སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་བྱ་ཐབས》སྤེལ་བ་བཅས་ལས་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ནས་བཟུང་ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་བླ་སྤྲུལ་ཆེན་པོར་དོ་དམ་བྱེད་པར་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་སྲུང་བརྩི་ཞུ་སའི་ཁྲིམས་སྲོལ་ཡོད་པ་ར་སྤྲོད་ཁ་གསལ་བྱས་ཡོད། གུས་པས་རྒྱལ་ཁབ་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་ཅུས་ནས་2007ལོར་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པའི《བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་དོ་དམ་བྱ་ཐབས》སློབ་སྦྱོང་ནན་ཏན་བྱས་པ་བརྒྱུད། སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་བྱ་བའི་རྩ་འཛིན་དང་ཆ་རྐྱེན། གོ་རིམ། གསོ་སྐྱོང་དང་དོ་དམ་སོགས་ཀྱི་ནང་དོན་ཕྱོགས་ཡོངས་ལ་གོ་བ་གཏིང་ཟབ་དང་ངོས་འཛིན་གསལ་པོ་བྱུང་། 《བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་དོ་དམ་བྱ་ཐབས》ཀྱིས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཆོ་ག་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་གྱི་རྩ་འཛིན་ཁག་མཚོན་ཡོད་ལ། ལྷག་པར་དུ། ཏང་དང་སྲིད་གཞུང་གིས་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ལས་དོན་ལ་འགོ་ཁྲིད་གཙང་བཙན་བྱེད་པ་མཚོན་པ་དང་། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་ཁྲིམས་སྲོལ་ཅན་གྱི་འཕེལ་རིམ་དུ་འགྱུར་བ་ཡང་མཚོན་ཡོད།

དུས་རབས་གསར་པའི་ན་གཞོན་བླ་སྤྲུལ་ཞིག་གི་ངོས་ནས། ངས་ཧྲུའུ་ཅི་ཝང་ཅུན་ཀྲེང་གིས《བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་དོ་དམ་བྱ་ཐབས》དང་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆོ་ག་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་སོགས་ལ་སྣེ་ཁྲིད་དེ་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱེད་དགོས་པ་དང་། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཏཱ་ལ་དང་པཎ་ཆེན་སོགས་བླ་སྤྲུལ་ཆེ་ཁག་གི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་ཐད་རྩོད་གླེང་བྲལ་བའི་མཐའ་མའི་ཐག་གཅོད་ཡོད་པའི་སྐོར་གྱི་གལ་ཆེའི་བླང་བྱ་ཁག་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་གཏིང་ཟབ་བྱེད་པ་མ་ཟད། རྒྱུན་གཏན་གྱི་འགྲོ་འདུག་སྤྱོད་གསུམ་ནང་སྤྲུལ་སྐུ་ངོས་འཛིན་ལས་དོན་གྱི་ཏང་དང་སྲིད་གཞུང་གི་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་སྲིད་ཇུས་ཁག་ལ་སྲུང་བརྩི་ཞུས་ནས། རང་འགུལ་ངང་ཏང་དང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཁྲིམས་ལྟར་དོ་དམ་དང་། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་དོ་དམ་སྐོར་གྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་སྲིད་ཇུས་ཁག་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། བླ་སྤྲུལ་ཆེ་ཁག་ངོས་འཛིན་ཞུ་བར་ཡང་སྲིད་རྒྱལ་ནང་དུ་བཙལ་འཚོལ་དང་གསེར་བུམ་དཀྲུག་འདོན། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་གི་ཆོག་མཆན་ཐོབ་དགོས་པའི་རྩ་དོན་ཁག་ལ་རྒྱ་ཆེའི་སེར་སྐྱ་མང་ཚོགས་རྣམས་ཀྱིས་ངོས་འཛིན་ཐུབ་རྒྱུར་སྣེ་ཁྲིད་གང་ལེགས་བྱེད་ཀྱི་ཡིན།

སླད་ཕྱིན། ང་ཚོས་ཏང་གི་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་གཞི་རྩའི་བྱེད་ཕྱོགས་སྲིད་ཇུས་དང་དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་ནན་ཏན་བྱས་ཏེ། བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་《བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་དོ་དམ་བྱ་ཐབས》ལ་དང་ལེན་ཞུ་རྒྱུ་དང་། དེ་རིང་ཧྲུའུ་ཅི་ཝང་ཅུན་ཀྲེང་གིས་གནང་བའི་གལ་ཆེའི་གསུང་བཤད་ཀྱི་དགོངས་དོན་གཞིར་བཟུང་། རྒྱ་ཆེའི་སེར་སྐྱ་མང་ཚོགས་རྣམས་ཀྱིས་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་སྐོར་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆོ་ག་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ངེས་སྲོལ། ཁྲིམས་ལུགས་ཁྲིམས་སྲོལ་བཅས་ལ་ངོས་འཛིན་གསལ་པོ་དང་། སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་བྱེད་པར་ངེས་པར་དུ་སྲུང་དགོས་པའི་རྩ་དོན་གལ་ཆེན་ལ་གོ་བ་གཏིང་ཟབ་ལེན་པ། ཆོས་ལུགས་ལས་རྒྱལ་ཁབ་གཙོ་ཆེ་ཞིང་། འདུལ་ཁྲིམས་ལས་རྒྱལ་ཁྲིམས་གཙོ་ཆེ་བ། ཆོས་དམངས་ཐོག་མར་སྤྱི་དམངས་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་བརྟན་པོ་བཙུགས་པ། ཏང་ལ་དགའ་ཞེན་དང་རྒྱལ་ཁབ་ལ་དགའ་ཞེན། ཆོས་ལུགས་ལ་དགའ་ཞེན་བྱེད་རྒྱུ་དེ་དེང་རབས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཆོས་ཕྱོགས་ལས་རིགས་མི་སྣས་ངེས་པར་དུ་སྲུང་དགོས་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལང་ཕྱོགས་ཤིག་ཡིན་པའི་བླང་བྱ་དང་ལེན་ཞུས་ཏེ། ཏཱ་ལ་སྐྱེ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་དང་ཏཱ་ལའི་རུ་ཚོགས་ཀྱི་ལོག་སྤྱོད་ཀྱི་ངོ་བོར་དགག་རྒྱག་ཐེར་འདོན་གཏིང་ཟབ་བྱེད་པ་དང་། ཕྱི་རྒྱལ་ཕྱོགས་གཏོགས་དང་མི་སྒེར་སུས་ཀྱང་ཡང་སྲིད་གནད་དོན་ལ་ཐེ་ཇུས་བྱེད་པར་ངོ་རྒོལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱས་ཏེ། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་སྐྱོན་བྲལ་ངང་རྒྱུན་འཛིན་དང་། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དེ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་འཚམ་མཐུན་ཡོང་བར་ལེགས་སྐྱེས་གང་མང་འབུལ་གྱི་ཡིན།

(གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་ཚང་མ་ཀྲུང་གུང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་པུའུ་ནས་མཁོ་འདོན་བྱས་པ་གཞིར་བཟུང)