2019ལོར་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་སྐྱེ་ཁམས་རིག་པའི་རྩེར་སོན་རིག་ཚན་གྱི་རིག་གཞུང་སྣེ་ཁྲིད་པ་འབུམ་རམས་སློབ་མའི་སློབ་དཔོན་དགེ་རྒན་ཆེ་མོ་བ་ལྷག་ཆུང་གི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་གཞི་ཚོགས་ཆུང་གིས་མཚོ་བོད་ས་མཐོར་ཡོད་པའི་རྩི་ཤིང་ཨ་རུ་རར་གཞི་རྒྱུའི་གྲུབ་ཆའི་མཐུན་འཕྲོད་རང་བཞིན་འཕེལ་འགྱུར་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་དང་དེའི་ཞིབ་འཇུག་གྲུབ་འབྲས་རྒྱལ་སྤྱིའི་གྲགས་ཅན་དུས་དེབ་སྟེ། ཨ་རིའི་ཚན་རིག་ཁང་གི་དུས་དེབ(PNAS)ཀྱི་དྲ་ཐོག་ཏུ་བཀོད་པ་དེ་ཐོག་ནས་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་སྐྱེ་ཁམས་རིག་པའི་རྩེར་སོན་རིག་ཚན་བཙུགས་པའི་ཐད་དུས་མཚམས་རང་བཞིན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་གལ་ཆེན་ཐོབ་པ་མཚོན་ཡོད།
ལྷག་ཆུང་ནི་ཏང་ཡོན་གྱི་ཁྱིམ་ཚང་ཞིག་ཏུ་སྐྱེས་པ་དང་ཕ་མ་གཉིས་ཀ་ཏང་ཡོན་ཡིན་པས་ཁོང་ཚོའི་དཔེ་སྟོན་ལས་ལྷག་ཆུང་གིས་ཏང་རྩ་འཛུགས་ལ་ཡིད་སྨོན་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། སློབ་གྲྭ་ཐོན་རྗེས་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་དུ་ལས་ཀར་སྐྱོད་སྐབས་ལྷག་ཆུང་གིས་ཏང་རྩ་འཛུགས་ལ་ཏང་ནང་ཞུགས་རྒྱུའི་རེ་འདུན་ཞུ་ཡིག་ཕུལ་བ་དང་སྦྲགས། 2007ལོའི་ཟླ་7པར་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་ནང་ཞུགས་རྗེས་གཟི་བརྗིད་ལྡན་པའི་གུང་ཁྲན་ཏང་ཡོན་ཞིག་ཏུ་གྱུར།
སློབ་ཁྲིད་ལས་ལ་གཞོལ་ནས་ལོ་29སོང་རིང་ལྷག་ཆུང་གིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་འཐབ་ས་དང་པོར་དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན་དང་སྒེར་སེམས་མེད་པར་ལེགས་སྐྱེས་ཕུལ་ཏེ་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་རིག་ཚན་འཛུགས་པ་དང་། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་ཞིབ་འཇུག ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་གསོ་སྐྱོང་བཅས་ཐད་ལེགས་སྐྱེས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཕུལ་བ་དང་། ལྷག་དོན་དུ་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་སྐྱེ་ཁམས་རིག་པའི་འབུམ་རམས་པའི་སློབ་གནས་འཛུགས་པ་དང་སྐྱེ་ཁམས་རིག་པའི་རྩེར་སོན་རིག་ཚན་འཛུགས་པའི་ཐད་ནུས་པ་གལ་ཆེན་བཏོན་ཡོད།
རིག་ཚན་གྱི་སྣེ་ཁྲིད་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ལྷག་ཆུང་གིས“ཀུན་སྤྱོད་ལ་བརྟེན་ནས་མི་སྣ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པ་མ་ཟད། ཀུན་སྤྱོད་དང་། ཤེས་རིག ལུས་རྩལ། མཛེས་རྩལ། ངལ་རྩོལ་བཅས་ཕྱོགས་ཡོངས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པའི་ངོ་བོའི་བླང་བྱ་ཞིག་ཀྱང་རེད”ཅེས་རྟག་ཏུ་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། ལས་ཀའི་ཁྲོད་ཁོང་གིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་རང་ཉིད་ལ་རེ་བ་ནན་པོ་བྱས་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱ་གཞག་དང་སློབ་གྲྭའི་འཕེལ་རྒྱས་མཉམ་འདྲེས་ཀྱིས་དགེ་རྒན་ཆེ་མོ་བ་ཀྲུང་ཡང་གི“ས་བོན་གྱི་སྙིང་སྟོབས”རྒྱུན་འཛིན་དང་སྐྱེ་ཁམས་རིག་པའི་འབུམ་རམས་པའི་སློབ་གནས་ས་ཚིགས་དང་རྩེར་སོན་གྱི་རིག་ཚན་འཛུགས་པའི་འགན་འཁྲི་ལྕི་པོ་འཁུར་ཏེ་སློབ་མ་ཚོའི་མིག་དཔེ་བཟང་པོ་ཞིག་ཧུར་ཐག་བྱས་ཡོད།
ལྷག་ཆུང་གིས་དུས་ཡུན་རིང་པོ་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་སྣ་མང་རང་བཞིན་དང་། སྐྱེ་ཁམས་རིག་པ། མཐར་སོན་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཆ་རྡུལ་མཐུན་འཕྲོད་རང་བཞིན་འཕེལ་འགྱུར་སོགས་ཐད་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཡོད། ལྷག་ཆུང་གིས་འགན་ཁུར་ནས་བཙུགས་པའི“མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་དང་ཆ་རྡུལ་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་སློབ་གསོ་པུའི་གསར་གཏོད་ཚོགས་པས”2007ནས་2017ལོ་བར་བོད་དུ་རྩི་ཤིང་སྟོང་ཕྲག་མང་པོའི་ས་བོན་རྐང་ཁྲི་4000འཚོལ་བསྡུ་བྱས་ཏེ་སོན་རྒྱུའི་ཐོན་ཁུངས་མཛོད་ཁྲོད་བོད་ཀྱི་སོན་རྒྱུ་མི་འདང་བའི་སྟོང་ཆ་བསྐངས་ནས་མིའི་རིགས་ལ་རྗེས་རབས་པར་རྒྱུན་མཐུད་ཐུབ་པའི“གཞི་རྒྱུའི་མཛོད”བཙུཌ་ཡོད། བོད་ཀྱི་སོན་རྒྱུའི་ཐོན་ཁུངས་མཛོད་ཐོག་མ་དེ་བསྐྲུན་ཟིན་པ་དང་མིག་སྔར་བོད་ཀྱི་རི་སྐྱེས་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་སོན་རྒྱུའི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་མ་དཔེ་388དང་སོན་རྒྱུའི་ཐོན་ཁུངས་3877མཛོད་འཇུག་བྱས་ཡོད་པ་རེད།
ལོ་མང་རིང་ལྷག་ཆུང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་རྣམ་གྲངས་ཆེ་གྲས་ཇུས་འགོད་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་དཔྱད་དཔོག་དང་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་རིམ་ཁག་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་འཛུགས་སྐྱོང་གི་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་འཛུགས་གཏོད་འཆར་འགོད་དང་བསྐྱར་ཞིབ་ལས་དོན་ནང་ཐེངས་མང་ཞུགས་ཡོད། ཁོང་གིས་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་ཤེས་དཔལ་གྱི་མཐོ་ས་བསྐྲུན་རྒྱུར་ཐབས་འདོན་ཇུས་འགོད་བྱས་ཏེ་དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུ་དང་ཤ་མོ་སོགས་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་དང་ས་བབ་མཐོ་ཁུལ་གྱི་ནས་སོགས་ཁྱད་ལྡན་སྐྱེ་དངོས་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུའི་བསམ་འཆར་དང་རེ་བ་ཐེངས་མང་བཏོན་ཡོད། རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གསར་འགྱུར་གཞུང་དོན་ཁང་དང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་གཙོ་གཉེར་བྱས་པའི“2019ལོའི་ཀྲུང་གོའི་བོད་ལྗོངས་འཕེལ་རྒྱས་གླེང་སྟེགས”དང་དེ་བཞིན་ཕྱི་འབྲེལ་པུའུ་དང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཐུན་མོང་ཐོག་གཉེར་བའི་2021ལོའི“ཧི་མ་ལ་ཡ་སྐོར་བའི”རྒྱལ་སྤྱིའི་མཉམ་ལས་གླེང་སྟེགས་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་གི་ཆེད་དོན་དྲ་ཐོག་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་ལྷག་ཆུང་གིས“མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་སྲུང་སྐྱོང་གྲུབ་འབྲས”ཞེས་འགོ་བརྗོད་དུ་འཁོད་པའི་སྙན་ཞུ་བྱས་ཏེ། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་རང་རྒྱལ་གྱི་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་དང་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་ལས་དོན་ལ་ཐོབ་པའི་གྲུབ་འབྲས་དྲིལ་བསྒྲགས་དང་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པ་རེད།
རང་སྐྱོང་ལྗོངས་རང་བྱུང་ཚན་རྩལ་རྟེན་རྫས་བཤམས་མཛོད་ཁང་གི་འཛུགས་སྐྲུན་རྣམ་གྲངས་ནི“ལོ་ལྔ་ཚན་བཅུ་གཅིག་པའི”རིང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་བོད་དུ་བཙུགས་པའི་གཙོ་གནད་རྣམ་གྲངས་ཀྱི་གྲས་ཤིག་ཡིན་པ་རེད། ལྷག་ཆུང་གིས་རྟེན་རྫས་བཤམས་མཛོད་ཁང་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོར་ཞུགས་པ་དང་སྦྲགས་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་དཔེ་མཚོན་གྱི་ཁྱད་ལྡན་རྩི་ཤིང་དང་གནའ་བོའི་སྐྱེ་དངོས་ས་གཤིས་སོགས་མ་དཔེ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་བཟོ་བ་དང་འགྲེམས་སྒྲོམ་གྱི་དྲིལ་བསྒྲགས་ཡི་གེ་བཟོ་བའི་ལས་དོན་གྱི་འགན་ཁུར་ཡོད།
ལོ་29ཡི་རིང་དགེ་རྒན་ཆེ་མོ་བ་ལྷག་ཆུང་གིས་འབད་འབུངས་ཧུར་ཐག་དང་བློས་གཏོང་བྱས་པ་ལས་ཁོང་ནི་འགོ་ཁྲིད་མིག་ནང་གི་ཕུལ་བྱུང་དང་འཇོན་ཐང་ཆེ་བའི་ལས་མི་ཞིག་དང་ལས་རོགས་ཉེ་འགྲམ་གྱི་གཤིས་བཟང་དང་སེམས་རྩ་འཁོལ་བའི་གཅེན་གཅུང་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། ལྷག་དོན་དུ་སློབ་མ་ཚོའི་སེམས་ནང་གི་ཡིད་དབང་འཕྲོག་ཤུགས་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་དགེ་རྒན་ཆེ་མོ་བ་ཞིག་ཀྱང་རེད།